๐๐๐ฑ ๐ค๐ ๐๐๐ก๐๐ง ๐ฌ๐ก๐๐ฒ๐๐๐๐๐ก๐ค๐ ๐ค๐๐ฅ๐ฒ๐๐ก๐ ๐๐๐ฒ๐๐ญ๐ ๐๐๐๐
๐๐ข๐ฒ๐ข๐ข๐ญ๐ฌ๐ข๐ฏ ๐ช๐บ๐ฐ ๐ฌ๐ถ๐ธ๐ข ๐ฌ๐ข๐ญ๐ฆ ๐ฆ๐ฆ ๐ฌ๐ถ๐ด๐ข๐ข๐ฃ๐ด๐ข๐ฏ ๐ค๐ข๐ข๐ง๐ช๐ฎ๐ข๐ข๐ฅ๐ฌ๐ข ๐ฆ๐ฆ ๐ข๐ข๐ฏ ๐ข๐ฌ๐ฉ๐ณ๐ช๐ด๐ต๐ข๐บ๐ข๐ข๐ด๐ฉ๐ข ๐ถ ๐ด๐ฐ๐ฐ ๐จ๐ถ๐ฅ๐ฃ๐ช๐บ๐ฐ ๐ถ๐ซ๐ฆ๐ฆ๐ฅ๐ข๐ฅ๐ฐ๐ฐ๐ฅ๐ฅ๐ถ ๐ธ๐ข๐น๐ข ๐ธ๐ฆ๐ฆ๐บ๐ฆ ๐ช๐ฏ ๐ข๐ข๐ฏ ๐ข๐ฌ๐ฉ๐ณ๐ช๐ด๐ต๐ข๐ฉ๐ข ๐ด๐ช๐ช๐บ๐ฐ ๐ง๐ถ๐ณ๐ด๐ข๐ฅ ๐ถ๐ถ ๐ฌ๐ข๐จ๐ข ๐ฃ๐ฐ๐จ๐ต๐ฐ ๐ฎ๐ฐ๐ธ๐ฅ๐ถ๐ถ๐ค ๐ด๐ข๐ข๐ฎ๐ข๐บ๐ฏ ๐ฌ๐ถ ๐บ๐ฆ๐ฆ๐ญ๐ข๐ฏ ๐ฌ๐ข๐ณ๐ข ๐ค๐ข๐ข๐ง๐ช๐ฎ๐ข๐ข๐ฅ๐ฌ๐ช๐ช๐ด๐ข ๐ข๐ฎ๐ข ๐ค๐ข๐ข๐ง๐ช๐ฎ๐ข๐ข๐ฅ๐ฌ๐ข ๐ฒ๐ฐ๐ง ๐ฆ๐ฉ๐ฆ๐ญ๐ฌ๐ช๐ช๐ด๐ข ๐ข๐ฉ. ๐๐ฐ๐จ๐ต๐ข ๐ค๐ข๐ข๐ง๐ช๐ฎ๐ข๐ข๐ฅ๐ฌ๐ข ๐ฎ๐ฆ๐ฆ๐ญ๐ฐ ๐ฃ๐ข๐ฅ๐ข๐ฏ ๐ข๐บ๐ข๐ข ๐ญ๐ข๐จ๐ข ๐ฉ๐ฆ๐ญ๐ข๐บ๐ข๐ข ๐ฐ๐ฐ ๐ธ๐ข๐น๐ข ๐ง๐ถ๐ฅ๐ถ๐ฅ๐ฆ๐ฆ๐บ๐ข๐บ ๐ช๐ฏ๐ต๐ฆ๐ณ๐ฏ๐ฆ๐ต๐ฌ๐ข, ๐ธ๐ข๐น๐ข๐ข๐ด๐ฆ ๐ซ๐ช๐ณ๐ข ๐ฅ๐ข๐ฅ ๐ฃ๐ข๐ฅ๐ข๐ฏ ๐ฐ๐ฐ ๐๐ฐ๐ฎ๐ข๐ญ๐ช ๐ข๐ฉ ๐ฐ๐ฐ ๐ข๐ข๐ฏ ๐ด๐ช ๐ง๐ช๐ช๐ค๐ข๐ฏ ๐ถ๐จ๐ข ๐ฃ๐ฐ๐จ๐ข๐ฏ-๐ฌ๐ข๐ณ๐ช๐ฏ ๐ถ๐ฏ๐ข ๐ง๐ข๐ฉ๐ฎ๐ข๐บ๐ฏ ๐ข๐ง๐ข๐ง๐ฌ๐ข ๐ฒ๐ข๐ญ๐ข๐ข๐ฅ ๐ฆ๐ฆ ๐ข๐บ ๐ฌ๐ถ ๐ฒ๐ฐ๐ณ๐ข๐ฏ ๐ต๐ข๐ฉ๐ข๐บ ๐น๐ฐ๐จ๐ต๐ข๐ข๐ด๐ช. ๐๐ข๐ข๐ด๐ช ๐ข๐บ๐ข๐ข ๐ช๐ฏ๐ข๐จ๐ถ ๐ธ๐ข๐ข๐ซ๐ช๐ฃ๐ช๐ฏ๐ข๐บ๐ด๐ข ๐ช๐ฏ ๐ข๐ข๐ฅ ๐ข๐ง๐ฌ๐ฆ๐ฆ๐ฏ๐ข ๐ฌ๐ถ ๐ด๐ฐ๐ฐ ๐ฃ๐ข๐ฏ๐ฅ๐ฉ๐ช๐จ๐ฏ๐ฐ ๐ฉ๐ข๐ฅ๐ฃ๐ข ๐ฎ๐ฐ๐ธ๐ฅ๐ถ๐ถ๐ค๐บ๐ข๐ฅ๐ข ๐ญ๐ฐ๐ฐ ๐ข๐ณ๐ฌ๐ฐ ๐ช๐ฏ ๐ข๐บ ๐ฎ๐ข๐ณ๐ฌ๐ข๐ข ๐ต๐ข๐ข๐จ๐ข๐ฏ ๐บ๐ช๐ฉ๐ช๐ช๐ฏ ๐ข๐ฎ๐ข ๐ข๐บ ๐ด๐ข๐ข๐ฎ๐ข๐บ๐ฏ ๐ต๐ฐ๐จ๐ข๐ฏ ๐บ๐ฆ๐ฆ๐ญ๐ข๐ฏ ๐ฌ๐ข๐ณ๐ข๐ข๐ฏ.
Sidaa darteed waxaan ugu tallo galay in aan kagga qayb qaato kordhinta wacyiga iyo garashada bulshada Somaliga ku hadasha. Ujeedadda labaad waxa weeye in uu qofku faham guud u yeesho shaybaadhka kadibna uu awoodi karo in uu dhakhtarka waydiin karo suโaasha ku haboon, si kalsooni lehna ula niqaashi karo.
๐๐ฌ๐ญ๐๐๐ฆ๐ ๐ค๐๐ฅ๐ฒ๐จ ๐ฑ๐๐ง๐ง๐ฎ๐ฎ๐ง๐ค๐ ๐ฐ๐๐ฑ๐๐ ๐ค๐ ๐ฆ๐ข๐๐ ๐๐ก
โข Dhiig kar.
โข kaadidda oo dhiig soo raac0.
โข Kaadidda oo qofka ku badata oo uu suuligga ku noqnoqdo.
โข Qofka oo ay ku adkaato in kaadiddu ka timaado
โข Kaadidda oo qofka gubta, midabkeedu is bedesho.
โข Labada gacmood iyo labada cagood oo qofka barara.
Waxa laga yaabaa in astaan keli ahi aanay khatar badan tilmaamin laakin hadii dhowr astaamood qofka ku kulmaan waxay tilmaan u noqon karaan in kelyaha qofku aanay si fiican u shaqaynayn. Sidaa darteedna loo baahan yahay in la sameeyo shaybaadh buuxa oo kelyaha shaqadoodda iyo fayo qabkooda lagu qiimeeyo. Hadii arinku sidaa yahay, waa kuwee shaybaadhada ay tahay in qofka laga qaado? Maxay tahay ujeedadda loo qaadaa iyo sababta la raadinayaa? Sidee loo fasiraa shaybaadh-ka kelyaha, sideese lagu ogaan karaa in kelyuhu dhib qabaan iyo in kale? Qormadan gaaban waxaynu si guud ugaga jawaabi doonaa suโaalahaas.
๐๐จ๐จ๐๐ฒ๐๐๐ ๐๐ก๐๐ฒ๐๐๐๐๐ก๐
1. ๐บ๐๐๐๐๐๐๐
๐๐๐ ๐๐๐๐
๐๐
๐
๐
Kaadiddu waxa siddaa qashinkii keliddu sifaysay waxaana lagala soo bixi karaa macluumaad kusaabsan shaqada kelida iyo fayo qabkeeda guud. Waxa kale oo lagu ogaan karaa hadii xanuun ka jiro xubnaha kelyaha kasoo hooseeya sida kaadi mareenka, kaadi haysta iyo xubinta taranka. Sidaa darteed xunbahaas hadii middkood buko wuxuu saamayn karaa muuqaalka, ribanaanta iyo walxaha la socda kaadida.
๐ฎ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐ ๐๐ ๐๐๐๐๐๐๐๐
๐๐๐ ๐๐๐๐
๐:
Dhakhtarku waxa uu kaadi kaa qaadi karaa marka uu rabo in uu xaqiijiyo xanuun xubnaha aynu soo sheegnay ku dhaca oo uu ka shakisan yahay. Xaalado tiro badan ayaana loo baahdaa shaybaadhka kaadidda, tusaale ahaan waxa ka midd ah hadii qofku qaliin gelaayo oo loodiyaarinayo suuxin.
A. Dadka la ogyahay in ay qabaan kelyo-xannuun, Macaan ama Dhiig kar ayaa si joogto ah dhowr kii biloodba mar laga qaadaa kaadi.
B. Dumarka raba in ay ogaadaan in ay uur yeesheen.
C. Shaybaadh ka kaadidda waxa loo baahan yahay hadii laga shakiyo caabuqa kaadi-mareenka, kaadi-haysta iyo xannuunada galmada lagu kala qaado.
๐ ๐๐ข๐ฒ๐๐๐ซ ๐ ๐๐ซ๐๐ฐ๐ ๐ ๐ฌ๐ก๐๐ฒ๐๐๐๐๐ก๐ค๐
Waxa fiican in aad ugu yaran laba koob oo biyo ah sii cabto shaybaadhka ka hor. Midda muhiimka ah ee saamaynta ku yeelan karta natiijada shaybaadhka kaadidu waxa weeye dawooyinka. Sidaa darteed waa dhakhtarka la ogaysiiyo hadii qofku qaadanayo dawooyinkan qaarkood:
โข Vitamin C: waa nooc ka midd ah faytamiinada.
โข Metronidazole: nooc antibiotic-ga ka midd ah.
โข Mithocarbamol: dawo xannuunka muruq-yada.
โข Rifampin: antibiotic loo adeegsado daawaynta qaaxada.
โข Riboflavin: waa nooc ka midd ah fitamiin B-ga
โข Salfasalazine: dawor loo adeegsado roomatiisamka iyo xannuuno dheef-shiidka ku dhaca.
๐บ๐๐๐๐๐๐๐
๐ ๐๐ ๐
๐๐๐๐ ๐๐๐ ๐๐๐๐ ๐๐๐๐
๐๐
๐ ๐ ๐๐๐๐
๐๐๐:
Waxa la eegaa midabka iyo ribanaanta kaadidda. Tusaale ahaan hadii kaadida midabkeedu casaan ama bunni-rasiin ah noqdo waxay tilmaami kartaa in dhiig ama dheecaan la socdo. Mararka qaar dhagxaan yaryar ayaa kaadidda soo raaci kara; urta ayaa iyana wax laga fahmi karaa, sida xannuunada macaanka iyo caabuqa.
Tallaabada labaad, waxa kaadida lagu ridaa waraaqo midabaysan oo kimiko lagu diyaariyay (Reagents strips ama Dipsticks), waraaqdu waxay sheegaysaa heerka Aysiidha kaadida iyo in kaadida ay la socoto barootiin, sonkor ama dhiig. Ugu danbayn, waxa la eegaa bal in kaadida jeermis, xanuun dhaliye ahi la socdo, waxaana lagu fiirsan ๐๐ช๐ค๐ณ๐ฐ๐ด๐ค๐ฐ๐ฑ๐ฆ si loo eego in ay lasocoto Bakteeriya, dhagxaan, dhiig (๐๐ฆ๐ฅ ๐ฃ๐ญ๐ฐ๐ฐ๐ฅ ๐ค๐ฆ๐ญ๐ญ๐ด, ๐ธ๐ฉ๐ช๐ญ๐ฆ ๐๐ญ๐ฐ๐ฐ๐ฅ ๐ค๐ฆ๐ญ๐ญ๐ด) ama Unugyo kansar ah.
Waxa muhiim ah in aad ogaato kaadida looguma talo gelin in ay sido Bakteeriyo, Sonkor, Dhiig, Barootiin, Unugyo iyo Dhagxaan midna. Barootiin badan oo soo raaca kaadidu wuxuu tilmaan u yahay xannuunada ay ka mid yihiin; Macaanka, Dhiig-karta, Roomatiisamka, Kansarka dhiiga, Xannuunka wadnaha, iyo qaar kale. Hadii walxahaas laga helo kaadida waxaad ogaataa in ay suurto gal tahay in kelyahaagu bukaan oo sidii loogu talo galay aanay u shaqaynayn waana in la sii baadho sababta.
Xigasho:Dr abdikarim D Hassan
Bandhige@gmail.com