Berbera iyo qudbiga Sh. Yuusuf Maama (WQ: Axmed Ibrahim Cawaale)
Qaabdhismeedkii Berbera, waaxdii dambe ee qarnigii 19aad, iyo weliba Qudbiga Sheekh Yuusuf Maama, ee caanka ah:
Frank Lindsy James, oo ahaa sahamiye Ingiriis ah oo soo maray Berbera 1884kii, isaga oo faahfaahin ka bixinayay Berbera ayaa sidan ku qoray buuggiisa (the Unknown Horn of Africa: An Exploration from Berbera to the Leopold River):
[….Berbera waxa ay ka kooban tahay laba qaybood, oo fogaan ahaan isu jira hilaaddii hal mayl iyo badh. Qaybta Shacabku waxa ay ahayd magaalo yar oo casri ah oo Masaaridi dhistay, oo leh dhismeyaal la taagay 12 gu’ ka hor; qaybta kale ee magaalada ee ay Soomaalidu degganayd waxa ay ka samaysnayd dhismeyaal qoryo iyo caw ah, iyo aqallo Soomaaliyo aad u tira badan – kuwaas oo dadka degaanku ay la guuraan marka cimiladu isdooriso bilaha Abril iyo May. Magaalada qaybta ay Masaaridu dhistay aad ayay u habaysnayd una nadiifsanayd. Dhismeyaasha qaarkood, sida ka uu degi jiray Badhasaabkii maamulkii Masar u fadhiyay Berbera, aad ayuu u qurux badnaa, waxana dhismahaas lagu xidhiidhiyay qabriga sida haybadda leh loo dhisay, ee Shiikh Soomaali ah (Shiikh Yuusuf Maama). Waxa kale oo goobta lagu qurxiyay beer laga waraabiyo biyo burqiso (fountain) si farshaxannimo leh loo dhisay. Qabriga waxa dhisme ka dul taagay Badhasaabkii hore ee Masaarida. Si dhaqaale joogto ah loogu helo dayac-tirkiisa, canshuur ayaa la saaraa awr kasta oo raran oo soo gala magaalada…}
dhammaad
F.G. Waxa xusid mudan in Masaaridu intii ay joogeen (14 gu’) ay hirgeliyeen nidaam cashuur-ururineed, dakhligii ka soo geli jirnayna qayb ka mid ah wax ay ku dhiseen dhismeyaal iyo kaabeyaal kala duwan sida; noobiyado, marsooyin (dekado), biyogelin, masaajiddo, guryo gaashaaman (blockhouses) oo magaalooyinka laga ilaaliyo, iqk sida cisbitaal, xafiis booseed iyo xabsi. Qudbiga Sh. Yuusuf Maama waxa uu ka mid ahaa goobihii ay Masaaridu dayac tireen.
Hal-tebinta qoraalka ku qoran irridda Qudbiga Sh. Yuusuf Maama oo Af Soomaali iyo Af Ingiriisi ahi waa sidan:
“Weynani ha u sugnaato Weynaha Sharafta leh. Waxa dibu-cusboonaysiin lagu sameeyay xilligii dawladdii Khudawi Muxammad Tawfiiq ee Masar (1301 hijri)”
“Allah, His glory is great. Renovated during the Reign of the Khedive Muhammad Tawfiq of Egypt (1301 h) ”
Xogtan iyo qaar kale waxa aad ugu tegi doontaa buuggayga “Maqaddinkii Xeebaha Berri-Soomaal”
Fadlan na la wadaag wixii aad ka haysaa taariikhda Qudbigaas iyo Sh. Yuusuf Maama?