๐‘ฏ๐’‚๐’…๐’…๐’Š๐’Š ๐’‚๐’‚๐’… ๐’…๐’‚๐’“๐’š๐’†๐’†๐’”๐’‰๐’ ๐’’๐’๐’‡ “๐‘ซ๐’†๐’Ž๐’†๐’๐’•๐’Š๐’‚” ๐’‰๐’‚๐’๐’†๐’†๐’”๐’‰๐’‚๐’š ๐’˜๐’‚๐’™๐’‚ ๐’™๐’‚๐’’๐’Š๐’Š๐’’๐’ ๐’‚๐’‰ ๐’Š๐’ ๐’‚๐’‚๐’… ๐’„๐’‚๐’‚๐’˜๐’Š๐’Ž๐’ ๐’Ž๐’‚๐’”๐’Œ๐’‚๐’™๐’†๐’†๐’… ๐’Š๐’š๐’ ๐’‹๐’Š๐’…๐’‰๐’†๐’†๐’… ๐’– ๐’ƒ๐’‚๐’‚๐’‰๐’‚๐’ ๐’•๐’‚๐’‰๐’‚๐’š!!….W/Q:(Dr:Abdikarim.D.Hassan)

Macnaha ereyga Dementia waxa uu u dhawyahay afka Soomaaliga ereyga asaasaq waana erey fasiraado badan la saaro, siyaabo kala duwanna loo qeexo. Waxa macnihiisa soo hoos gala astaamo gabawga la xidhiidha oo aad u tiro badan. Dementia (Dhimenshiya) ma aha xanuun iskii u taagan ee waa khalkhal maskaxeed oo ay keenaan sababto aad u badan.
๐‘จ๐’”๐’•๐’‚๐’‚๐’Ž๐’‚๐’‰๐’‚ ๐’…๐’†๐’Ž๐’†๐’๐’•๐’Š๐’‚ ๐’’๐’‚๐’‚๐’“๐’Œ๐’๐’๐’…:
1. Xasuusta oo guurta- gaar ahaan xasuusta mudadda dhow.
2. Xalinta mushkiladaha iyo sababaynta oo adkaata
3. Dawakhaad, dayaw, Jiho-wareer, iyo dhama’, ismoodsiin badan iyo hubanti la’aan.
4. Ereyo badan oo muhiim ah oo luma, iyo hadalka oo taabiya, isku dhex yaac isla markaana macno samayn waaya.
5. Shakhsiyada qofka oo is bedesha- waxa uu noqdaa, gaar ahaan mudda hore, qof shakisan, fir-ka naxsan, kalsoonidii ka luntay oo inta badan isagu isku foogan. Xiliyada danbe waxa uu dayaa in nidaamintii, xaragadii, nadaafadii, iyo noloshii qaayaha lahayd oo dhan.
Xanuunada ugu caansan ee asaasaqa (Dementia) keena waxa ka mid ah ๐‘จ๐’๐’›๐’‰๐’†๐’Š๐’Ž๐’†๐’“โ€™๐’” ๐’…๐’Š๐’”๐’†๐’‚๐’”๐’†, ๐’—๐’‚๐’”๐’„๐’–๐’๐’‚๐’“ ๐’…๐’†๐’Ž๐’†๐’๐’•๐’Š๐’‚, ๐‘ณ๐’†๐’˜๐’š ๐’ƒ๐’๐’…๐’š ๐’…๐’†๐’Ž๐’†๐’๐’•๐’Š๐’‚, ๐’Š๐’š๐’ ๐’‡๐’“๐’๐’๐’•๐’๐’•๐’†๐’Ž๐’‘๐’๐’“๐’‚๐’ ๐’…๐’†๐’Ž๐’†๐’๐’•๐’Š๐’‚.
“๐˜‘๐˜ข๐˜ค๐˜ข๐˜บ๐˜ญ๐˜ฌ๐˜ถ ๐˜ธ๐˜ข๐˜ข ๐˜ฅ๐˜ข๐˜ณ๐˜ฆ๐˜ฆ๐˜ฏ๐˜ฌ๐˜ข ๐˜ฌ๐˜ฆ๐˜ญ๐˜ช ๐˜ข๐˜ฉ ๐˜ฆ๐˜ฆ ๐˜ข๐˜ข๐˜ฏ ๐˜น๐˜ถ๐˜ด๐˜ถ๐˜ถ๐˜ด๐˜ต๐˜ข ๐˜ฌ๐˜ข ๐˜จ๐˜ถ๐˜ถ๐˜ณ๐˜ช๐˜ฏ; ๐˜ฉ๐˜ข๐˜ฅ๐˜ฅ๐˜ช๐˜ช ๐˜ธ๐˜ข๐˜ซ๐˜ช๐˜บ๐˜ข๐˜ฅ๐˜ข ๐˜ญ๐˜ข ๐˜น๐˜ข๐˜ด๐˜ถ๐˜ถ๐˜ด๐˜ข๐˜ฏ ๐˜ธ๐˜ข๐˜ข๐˜บ๐˜ฐ, ๐˜ฅ๐˜ข๐˜ณ๐˜ฆ๐˜ฆ๐˜ฏ๐˜ฌ๐˜ช๐˜ช๐˜ด๐˜ถ ๐˜ฒ๐˜ข๐˜ญ๐˜ฃ๐˜ช๐˜จ๐˜ข ๐˜ข๐˜บ๐˜ถ๐˜ถ ๐˜ฌ๐˜ถ ๐˜น๐˜ข๐˜ณ๐˜ฅ๐˜ฉ๐˜ข๐˜ฏ ๐˜บ๐˜ข๐˜ฉ๐˜ข๐˜บ”
๐‘ด๐’‚๐’๐’‚๐’ˆ๐’‚ ๐’‰๐’๐’“๐’•๐’‚๐’ˆ๐’Š ๐’Œ๐’‚๐’“๐’‚๐’‚?
Ma jirto cid damaanad qaadaysa in aad asaasaq ka badbaadayso haddii cimrigaagu dheeraado, laakiin waxa la leeyahay waxa jira arimo haddii aad nolosha ku dabaqdo, laga yaabo in aad ka hortagto ama dib u dhigto asaasaqa. Waxaa ka mid ah jimicsi joogto ah, cunto isku miisaaman oo sonkortu ku yar tahay, xakamaynta miisaanka, iska ilaalinta nabaradda madaxa (avoiding head injuries), yaraynta dhikhawga hawada (minimizing air pollution), joojinta qiijinta sigaarka iyo cabidda maan dooriyeyaasha, caafimaadka wadnaha iyo xirfad/aqoon sarraysa oo la barto.
Saamaynta Dementia kuma koobna qofka ay noloshiisa kala daadisay, balse waxay u gudubtaa oo culays nafsiyadeed, dhaqaale, caafimaad iyo hab-nololeedba saartaa ehelkiisa, bulshada iyo guud ahaan wadanka oo dhan. Waa in wacyi gelinteeda iyo maaraynteeda aynu faafino si culayska looga khafiifiyo inta mudanta ah ee uu haleelay iyo inta daryeesha.
Qore:Dr:Abdikarim.D.Hassan
Bandhige@gmail.com