Tirada shaqaalaha Shiinaha ee guud ahaan Afrika ayaa gaadhay heerkii ugu hooseeyay muddo ka badan toban sano, sida ay muujinayso xog cusub oo ka soo baxday Xafiiska Tirakoobka Qaranka Shiinaha.
Laga soo bilaabo rikoodhadii ugu sarreeyay ee sanadihii 2015 oo ay Shiinaha ka joogeen 263,696 shaqaale ee qaaradda ee 2015, iyo sanadkii 2022 oo ay tirade gaadhay 88,371 inta la diiwaan geliyey sannadkii ugu dambeeyay ee rikoodhka.
Hindisaha Cilmi-baadhista Shiinaha ee Afrika ee Jaamacadda Johns Hopkins, oo inta badan falanqaynayey xogta laga soo bilaabo 2009 ilaa 2022, ayaa hoos u dhaca tirada ee haatan u sababeeyey masiibada Covid 19 qaybta ugu weyn, isaga oo sheegay in shaqaalihii Shiinaha ay ka baxeen muddadaas, soo noqoshaduna ay dib u furantay horraantii 2023.
Arrimo kale oo kala duwan ayaa hoos u dhaca keenay sida ay qabaan khubaradu, waxaana ka mid ah qiimaha saliidda iyo hoos u dhaca ku yimid hindisaha caalamiga ahaa ee mashaariicda loo yaqaano Belt and Road oo Shiinuhu ka hirgeliyo dunida, kaas oo markii hore arkay kumanaan Shiine ah loo diri jiray qaaradda oo dhan si ay uga shaqeeyaan kaabayaasha waaweyn ee mashaariicda.
“Wax xog ah lagama hayo sanadkii 2023, laakiin warar qarsoodi ah ayaa sheegaya in mashaariic badan oo dib loo dhigay ay dib u soo laabanayaan. Hase yeeshee uma badna inaan aragno tirooyinka sare sidii waayadii hore, “ayuu yidhi Deborah Brautigam, oo ah maamulaha Hindisaha Cilmi-baadhista Shiinaha ee Afrika, mar la weydiiyay in tirooyinka ay dib u soo laaban karaan sannadkii hore oo laga yaabo inay sii wadaan inay sidaas sameeyaan.
Yunnan Chen, oo ah cilmi-baadhe ka tirsan ODI Global, oo ah koox cilmi-baadhis oo fadhigeedu yahay UK, ayaa sidoo kale ahaa mid caajis ah.
“Waxay noqon kartaa in qaar ka mid ah dhismayaashu ay dib u bilowdeen tan iyo 2022, laakiin waxaan ognahay tirada guud ee mashaariicda Shiinuhu maalgelinayaan inay hoos u dhaceen dhowr sano, iyo dhowrkii sano ee la soo dhaafay waxay caqabad ku noqdeen heshiisyo cusub oo mashruuc ah. Markaa ma filayo in ay tirooyinkan si weyn u soo kordhayaan wakhti dhow,” ayay u sheegtay VOA.
Shanta waddan ee ugu badanaa shaqaalaha Shiinaha ah 2022 ayaa kala ahaa Algeria, Angola, Masar, Nigeria iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo. Iyada oo ay wali hogaaminayaan tirada shaqaalaha, Algeria iyo Angola ayaa sidoo kale arkay hoos u dhaca ugu weyn.
Aljeeriya waxay lahayd in ka badan 91,000 oo Shiinees ah 2016-kii halka Angola ay lahayd ugu sarreysa 50,000. Sannadkii 2022, kaliya 7,000 oo shaqaale ah ayaa ku hadhay waddan kasta.
Brautigam ayaa VOA u sheegay hoos u dhaca weyn “waxaa lagu macneeyay qiimaha saliidda. Labaduba waxay aad ugu tiirsan yihiin dhoofinta saliidda waxayna u isticmaalaan saliiddan inay ku bixiyaan ku dhawaad dhammaan kharashaadka dawladda.
Angola, ka dib markii uu dhamaaday dagaalkii sokeeye ee 2002, Shiinuhu wuxuu ka caawiyay dalka dib u dhiska, iyada oo Bangiga dhoofinta iyo soo dejinta ee Shiinaha uu ballan qaaday $ 2 bilyan oo deyn ah oo saliid ah. Laakiin markaas qiimihii saliidda adduunka ayaa hoos u dhacay, Angolana waxay noqotay mid dayn ah.
Madaxweynaha dalka, Joao Lourenco, oo markii ugu horreysay la doortay 2017, ayaa isku dayay in uu dhaqaalihiisa dib u habayn uu ku sameeyo oo uu yareeyo ku tiirsanaanta Shiinaha, taas oo keentay in ay yaraadaan mashaariicda Shiinaha iyo shaqaalahooda.
Laakiin shaqaale badan oo Shiineah ayaa laga yaabaa inay dhowaan mustaqbalka Angola ku noqdaan. Intii lagu guda jiray booqashadii Beijing Jimcihii, Lourenco iyo Shiinaha Xi waxay ku heshiiyeen in kor loo qaado xidhiidhka laba geesoodka ah, kaas oo u oggolaanaya ganacsi iyo maalgashi dheeri ah.
Dib u habaynta
Dhammaan dalalka Afrika lagama arag hoos u dhac ku yimid shaqaalaha Shiinaha, laakiin dalalka, DRC, Masar iyo Zimbabwe ayaa ah kuwa ugu cad cad.
Masar waxa joogay 7,000 oo shaqaale Shiineah oo shaqeynayay sanadkii 2022, ku dhawaad 2,000 ayey ahaayeen sanadihii cudurka faafa. DRC waxay lahayd in ka badan 8,000 sanadkii 2022, wakhtiyadii masiibada 3,000 ayey gaadheen. Zimbabwe, dhanka kale, waa xasilooni iyada oo ku dhawaad 1,000 shaqaale Shiine ah ay joogeen afartii sano ee la soo dhaafay.
Dalka Zimbabwe waxa uu leeyahay kayd badan oo lithium ah, taas oo ka mid ah macdanta muhiimka ah ee loo baahan yahay in loo isticmaalo baabuurta Korontada, Shiinuhu waxa uu si weyn u maalgeliyay warshadaa.
Xigasho:wargeyska dawan
Bandhige@gmail.com