2. Xiisadda Itoobiya: :
Xidhiidhada Cakiran: Taariikh ahaan, Itoobiya iyo Somaliland waxa ka dhexeeya xidhiidh iskaashi, gaar ahaan iskaashiga ganacsiga iyo nabadgelyada. Itoobiya ayaa inta badan lagu tiriyaa inay tahay saaxiibka istiraatijiyadeed ee Somaliland, iyada oo taasi siisay isku-xidhka muhiimka ah ee suuqyada caalamiga ah iyada oo adeegsanaysa dekedaheeda, isla markaana u u dhaqanta sidii saaxiib muhiim ah oo dhanka dadaallada amniga gobolka ah. Si kastaba ha ahaatee, xulafada cusub ee Itoobiya ee Shiinaha iyo Iran ayaa laga yaabaa inay Somaliland ku cadaadiso inay si dhow ula jaan-qaado asxaabtan oo aanay isku fikirka ahayn dhaqanka ahayn, taasoo keeni karta inay wiiqdo dadaallada diblomaasiyadeed ee ay kula jirto waddamada reer galbeedka. Marka ay Itoobiya sii xoojinayso xidhiidhada ay la leedahay Shiinaha iyo Iran, waxa laga yaabaa in ay Somaliland ku dhiirigeliso siyaasad ahaan ama mawqifyo la jaan-qaadaya danaha saaxiibadaas, kuwaas oo ka hor iman kara kuwa dalalka reer galbeedka. Dib-u-habayntaasi waxay horseedi kartaa inay dabciso xidhiidhkii Itoobiya iyo Somaliland, haddii ay ku qasbanaato inay taageerto ficillada ama siyaasadaha ka soo horjeeda xulafadeeda soo jireenka ah ee reer galbeedka. Xiisadaha noocan oo kale ahi waxay wiiqi karaan xidhiidhkii hore ee iskaashiga, adkeynaya hindisayaasha wadajirka ah iyo dadaallada iskaashi ee ganacsiga, amniga, iyo horumarinta gobolka.
Isdiidooyinka Dublamaasiyadeed: Somaliland waxa ay dhex geli kartaa meel halis ah, waa in ay isku dheelli tirtaa xidhiidhka ay la leedahay Itoobiya oo ay kaga soo horjeedsataa fashilka ka iman kara xulafada reer galbeedka. In laga gudbo jawigan dublamaasiyadeed ee qalafsani waxa ay u baahan tahay in Somaliland si taxadar leh u maareyso siyaasaddeeda arrimaha dibadda si ay uga fogaato kala fogaanshaha labada dhinac. Falkan dheellitirka ahi waxa uu ku lug yeelan karaa samaynta go’aamo istiraatijiyadeed oo laga yaabo in aanay mar walba la jaan qaadi karin yoolalkeeda ama qiyamkeeda muddada dheer laakiin lagama maarmaan ay u noqoto ilaalinta isbahaysi muhim ah. Jahwareerka diblumaasiyadeed ee Somaliland soo waajahay xaaladdan ayaa ah mid muhiim ah. Dhinaca kale, in si dhow loola jaan-qaado saaxiibada cusub ee Itoobiya waxay ka fogayn kartaa waddamada reer galbeedka, taas oo horseedaysa hoos u dhac taageero iyo saamaynta dhaqaale ee suurtagal ah. Dhinaca kale, sii wadida xidhiidhka adag ee xulafada reer galbeedku waxa laga yaabaa inay xumayso xidhiidhka Itoobiya, khatar gelisana iskaashiga dhaqaale iyo amni ee muhiimka ah. Hoggaanka Somaliland waxa uu u baahan karaa in uu si xirfadaysan u maareeyo danahan iska soo horjeeda, oo lagana yaabo inay hor istaagaan himilooyinkeeda siyaasadeed ee arrimaha dibadda, isla markaana ay ku adkaato raadinta aqoonsi iyo xasillooni caalami ahi.
Saamaynta saaxiibada aan dhaqanka ahayn.
___________________________
1. Saamaynta Shiinaha:
Faa’iidada Dhaqaalaha: Joogitaanka Shiinaha ee Itoobiya ee sii xoogaysanayaa waxa ay u badan tahay in uu ku sii fido Somaliland, gaar ahaan haddii maalgashiga Shiinuhu diiradda saaro horumarinta dekedaha iyo kaabayaasha dhaqaalaha Somaliland oo qayb ka ah hindisaha Belt and Road Initiative (BRI). Intaa waxa dheer, heshiisyada Shiinuhu la galay Itoobiya ee khuseeya sahaminta gaaska ee gobolka Soomaalida ayaa muujinayaan in saamaynta Shiinuhu ay gaadhsiin karto dhaqdhaqaaqyo dhaqaale oo ballaadhan Somaliland, oo ay ku jiraan dhoofinta kheyraadka dabiiciga ah. In kasta oo maalgashiyadani ay keeni karaan faa’iidooyin dhaqaale oo la taaban karo, sida kaabayaasha oo la hagaajiyo iyo fursadaha ganacsi oo kordha, waxay sidoo kale keenayaan khataro noqon kara ku tiirsanaan dhaqaale. Ku-tiirsanaanta xooggan ee maalgashiga Shiinuhu waxay wax u dhimi kartaa madax-bannaanida dhaqaalaha Somaliland, taasoo siinaysa Shiinaha awood weyn oo uu ku yeesho siyaasaddiisa dhaqaale iyo mid siyaasadeed. Ku-tiirsanaantani waxa ay xaddidi kartaa awoodda ay Somaliland u leedahay in ay heshiisyo wanaagsan kula gorgortanto saaxiibbada kale ee caalamiga ah waxayna keeni kartaa siyaasado ka hormariya danaha Shiinaha baahiyaheeda gudaha ama kuwa gobolka
Dhibaatooyinka Diblomaasiyadeed: Ku lug lahaanshaha Shiinaha ee Somaliland waxay adkayn kartaa xidhiidhkooda diblomaasiyadeed, gaar ahaan marka la eego mawqifka Shiinuhu ka taagan yahay madaxbannaanida dhuleed iyo aqoonsi la’aanta dalalka iskood isku magacaabay. Saamaynta Shiinaha ee koraysaa waxa laga yaabaa inay Somaliland ku cadaadiso inay siyaasaddeedu la jaanqaaddo ujeedooyinka juqraafi-siyaadeed ee Shiinaha, oo laga yaabo inay ka hor imanayso raadinta aqoonsi caalami ah. Is-waafajintani waxa ay ka fogayn kartaa dalalka reer galbeedka, taas oo sii adkaynaysa dedaalka ay Somaliland ugu jirto helida aqoonsi rasmi ah iyo ka qaybgalka diblomaasiyadda caalamiga ah.
2. Ajanaha Juqraafi-siyaasadeed ee Iiraan:
Danaha Istiraatijiyadeed: Xidhiidhka Iiran iyo Itoobiya waxa uu u soo gudbi karaa Somaliland, iyada oo gobol ahaan la jaanqaadi karta ujeedooyinka juqraafi-siyaasadeed ee Iiran. Saamaynta Iran ee korodhaysa ayaa laga yaabaa inay ku lug yeelato taageerada siyaasadeed iyo dhaqaale ee la siiyo kooxaha ama dhaqdhaqaaqyada gudaha Somaliland ee la socda danaha istiraatijiyadeed ee Iran. Ku lug lahaanshahaasi waxa uu horseedi karaa xasilooni-darro siyaasadeed oo gudaha ah iyo isbedello ku yimaada hab-dhaqanka dawladnimo ee laga yaabo in aanay la jaan-qaadi karin rabitaanka dimuqraadiyadda Somaliland.
Saamaynta Siyaasadeed: Iiran waxa laga yaabaa inay taageerto kooxo gaar ah ama dhaqdhaqaaqyo siyaasadeed oo Somaliland dhexdeeda ah oo la jaan-qaada danaheeda istiraatijiyadeed, taasoo keeni karta xasilooni-darro siyaasadeed oo gudaha ah. Saamayntani waxay keensan kartaa xidhiidhada caalamiga ah ee Somaliland, gaar ahaan dalalka ka soo horjeeda siyaasadda gobolka ee Iiran. La jaanqaadka Iiran waxa ay keeni kartaa dabagalis iyo mucaarid kaga yimaadda dawladaha reer galbeedka iyo quwadaha gobolka, taas oo adkaynaysa dedaalka diblumaasiyadeed ee Somaliland, lagana yaabo in ay sii go’doomiso masraxa siyaasadeed ee caalamiga ah
Xidhiidhka Somaliland iyo Taiwan
____________________________________
Xidhiidhka u dhexeeya Somaliland iyo Taiwan waa isbahaysi gaar ah oo istiraatijiyad ahaan muhiim u ah, kaas oo ka hor imanaya jaan-goynta juqraafi-siyaasadeedka caadiga ah ee gobolka. Iskaashigan oo la aasaasay 2020-kii, waxa uu labada dalba u horseeday faa’iidooyin diblomaasiyadeed iyo mid dhaqaale in kasta oo aanay aqoonsi caalami ah ka helin Somaliland. Si kastaba ha ahaatee, isbahaysiga Itoobiya ee sii kordhaya ee Shiinaha iyo Iiran ayaa saameyn qoto dheer ku yeelan kara xiriirkan.
1. Taageerada Diblomaasiyadeed:
Aqoonsiga Labada Dal: Xidhiidhka Somaliland iyo Taiwan waxa uu ku salaysan yahay aqoonsi iyo is-taageerid, mid walbana waxa uu siinayaa muuqaal sharci oo caalami ah. Aqoonsiga Taiwan ee Somaliland waxa uu siinayaa nooc ka mid ah ansixinta diblomaasiyadeed ee xoojinaysa raadinta Somaliland ee aqoonsi ballaadhan oo caalami ah. Taa beddelkeeda, aqoonsiga Somaliland ee Taiwan wuxuu xoojinayaa mowqifka Taiwan ee ka dhanka ah cadaadiska Shiinaha ee ka go’doominta masraxa caalamiga ah. Iskaashigani wuxuu fududeeyay iskaashiga dhinacyo kala duwan, oo ay ku jiraan daryeelka caafimaadka, waxbarashada, iyo tignoolajiyada.
Saamaynta Juquraafi-siyaasadeed: Xidhiidhka dhow ee Itoobiya la leedahay Shiinaha ayaa laga yaabaa inay Somaliland cadaadis ku saarto inay dib u eegto xidhiidhka ay la leedahay Taiwan. Shiinaha ayaa Taiwan u arka dal ka go’ay, wuxuuna si ba’an uga soo horjeedaa nooc kasta oo Taiwan loogu aqoonsanayo waddan gaar ah. Haddii Itoobiya iyada oo ka duulaysa saamaynta xulafadeeda Shiinaha ay Somaliland ku riixdo in ay xidhiidhka u jarto Taiwan, waxa ay si weyn u wiiqi kartaa istiraatijiyadda dublamaasiyadeed ee Somaliland iyo hammigeeda aqoonsi caalami ah.
2. Caawinta Dhaqaale iyo Horumar:
Deeqaha Taiwan: Taiwan waxay siisay Somaliland kaalmo dhaqaale iyo mid horumarineed oo la taaban karo, oo ay ku jiraan maalgashiga kaabayaasha dhaqaale, daryeelka caafimaadka, iyo tignoolajiyada. Kaalmadani waxa ay ahayd mid muhiim u ah horumarka Somaliland, marka loo eego helitaanka deeqaha caalamiga ah iyo maalgashiga, taas oo ay sababtu tahay heerka ay taagantay ee aqoonsi la’aaneed. Iskaashiga Taiwan ayaa sidoo kale furay waddooyin ganacsi iyo maalgashi oo aan la heli karin.
Khatarta Cadaadiska Dhaqaale: Saamaynta Shiinaha ee Itoobiya iyo mandaqada oo kordhay ayaa keeni kara in Somaliland cadaadis dhaqaale ay ku saarto inay ka go’do Taiwan. Awood dhaqaale oo weyn oo Shiinuhu leeyahay waxa loo isticmaali karaa in lagu dhiirrigeliyo ama lagu qasbo Somaliland inay si dhow ula jaan-qaaddo danaha Shiinaha. Isbedelka noocan ahi waxa uu keeni karaa in la dhimo ama laga baxo taageeradii Taiwan, taas oo saamayn xun ku yeelan karta mashaariicda horumarineed ee Somaliland iyo kobaceeda dhanka dhaqaalaha
lLasoco Qaybta 5aad
_______________________
Xigasho: Gulaid Idaan
Bandhige@gmail.com