Kulankii 12-ka Diseembar, 2024, ee Ankara ayaa calaamadeeyey marxalad muhiim ah oo dheeraad ah dadaallada dhex-dhexaadinta ee Turkigu hoggaaminayo oo u dhexeeya Soomaaliya iyo Itoobiya. Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan ayaa ku dhawaaqay in labada waddan ay isla garteen tub lagu xallinayo khilaafaadka taagan, iyadoo diiradda la saarayo nabadda iyo iskaashiga dhaqaale. Erdogan, oo ku tilmaamay natiijada inay tahay “guul taariikhi ah,” ayaa mar kale xaqiijiyey sida ay Turkigu uga goโan tahay xasilloonida Geeska Afrika
๐๐๐๐ฅ๐๐๐๐ ๐๐ฌ๐๐๐๐๐๐ฅ๐๐ฒ๐ฌ๐ ๐๐ ๐๐ก๐ข๐ฅ๐๐๐๐ค๐
Xiisadda u dhaxaysa Soomaaliya iyo Itoobiya waxay cirka isku sii shareertay horraantii sanadkan markii Itoobiya ay heshiis muran dhaliyey la gashay Somaliland, kaasoo siinaya Addis Ababa marin u helidda Badda Cas. Heshiiskan, oo ay Muqdisho u aragto mid toos ugu soo xadgudbay qarannimadeeda, ayaa sare u qaaday khilaafka gobolka. Soo jeedinta Itoobiya ee aqoonsiga madaxbannaanida Somaliland si ay uga hesho marin xeebeed muhiim ah ayaa si weyn u sii xumeeyey xiriirka, iyada oo Soomaaliya ay u dhowaatay dalal ay Itoobiya isku maan-dhaafsan yihiin sida Masar iyo Eritrea.
Mowqifka Soomaaliya ee ka dhanka ah madaxbannaanida
Somaliland ayaa weli ah tiir muhiim u ah siyaasadda arrimaha dibadda, taasoo sii adkaynaysa dadaallada lagu heshiisiinayo Itoobiya. Dhanka kale, baahida Itoobiya ee ku aaddan inay hesho marin badeed, iyada oo waddan dhul-xidhan ah, ayaa kordhisay dadaalladeeda ay kaga qaybgalayso isbeddelada gobolka Geeska Afrika.
๐๐ก๐๐ฑ-๐๐ก๐๐ฑ๐๐๐๐ข๐ง๐ญ๐ ๐๐ง๐ค๐๐ซ๐: ๐๐ข๐ข๐ซ๐๐๐๐ ๐๐ฎ๐ฌ๐ฎ๐
Xiisadda u dhaxaysa Soomaaliya iyo Itoobiya waxay cirka isku sii shareertay horraantii sanadkan markii Itoobiya ay heshiis muran dhaliyey la gashay Somaliland, kaasoo siinaya Addis Ababa marin u helidda Badda Cas. Heshiiskan, oo ay Muqdisho u aragto mid toos ugu soo xadgudbay qarannimadeeda, ayaa sare u qaaday khilaafka gobolka. Soo jeedinta Itoobiya ee aqoonsiga madaxbannaanida Somaliland si ay uga hesho marin xeebeed muhiim ah ayaa si weyn u sii xumeeyey xiriirka, iyada oo Soomaaliya ay u dhowaatay dalal ay Itoobiya isku maan-dhaafsan yihiin sida Masar iyo Eritrea.
Mowqifka Soomaaliya ee ka dhanka ah madaxbannaanida Somaliland ayaa weli ah tiir muhiim u ah siyaasadda arrimaha dibadda, taasoo sii adkaynaysa dadaallada lagu heshiisiinayo Itoobiya. Dhanka kale, baahida Itoobiya ee ku aaddan inay hesho marin badeed, iyada oo waddan dhul-xidhan ah, ayaa kordhisay dadaalladeeda ay kaga qaybgalayso isbeddelada gobolka Geeska Afrika.
๐๐ก๐๐ฑ-๐๐ก๐๐ฑ๐๐๐๐ข๐ง๐ญ๐ ๐๐ง๐ค๐๐ซ๐: ๐๐ข๐ข๐ซ๐๐๐๐ ๐๐ฎ๐ฌ๐ฎ๐
Doorka Turkiga ee dhex-dhexaadinta ayaa weli muhiim u ah sababo la xiriira xiriirka dhexdhexaadka ah ee uu la leeyahay Itoobiya iyo Soomaaliya labadaba. Wadahadalladii ugu dambeeyey, Erdogan wuxuu si gaar ah ula kulmay Raโiisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Ahmed iyo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud. Kulamadan laba geesoodka ah ayaa gogol-xaar u noqday dood saddex geesood ah, iyada oo la muujiyey istaraatijiyadda Turkiga ee diblumaasiyadda xallinta khilaafaadka.
Heshiiska ayaa ka kooban dhowr qodob oo muhiim ah oo lagu xakameynayo xiisadaha iyo lagu dhisayo iskaashi waaran
๐๐ฎ๐ฅ๐๐ง๐ค๐ ๐๐ข๐๐ฅ๐จ๐ฆ๐๐๐ฌ๐ข๐ฒ๐๐๐๐๐ ๐๐ ๐๐ง๐ค๐๐ซ๐
Kulamada dhawaanahan ee ka dhacay Ankara ee u dhexeeya madaxweynaha Turkiga iyo hogaamiyayaasha Somalia iyo Itoobiya waxay matalayaan fursad muhiim ah oo loogu talagalay in la soo afjaro xiisadda iyo in la helo xal wadajir ah. Kulamada Erdogan ee gooni-goonida ah ee uu la yeeshay Madaxweyne Mohamud iyo Raโiisul Wasaare Abiy ayaa diiradda saaray sidii loo fududeyn lahaa wada-hadallada u dhexeeya Somalia iyo Itoobiya si loo xalliyo khilaafka ku saabsan Somaliland.
Xafiiska Madaxweyne Erdogan ayaa ku faafiyey baraha bulshada (X) in madaxweyne Erdogan uu kulamo gooni-gooni ah la yeeshay labada hogaamiye, iyadoo faahfaahin intaa ka badan aan la shaacin. Sida ay sheegtay idaacadda qaranka ee Somalia, SNTV, wada-hadallada madaxweynaha Somalia iyo Erdogan waxay diiradda saareen sidii loo xoojin lahaa xiriirka labada dal iyo sidii loo diyaar garoobi lahaa wareegga saddexaad ee wada-hadallada u dhexeeya Somalia iyo Itoobiya, oo Turkigu dhexdhexaadin doono.
๐๐๐๐ฐ๐๐ฅ๐ค๐ ๐๐๐๐-๐ก๐๐๐๐ฅ๐ฅ๐๐๐ ๐ข๐ฒ๐จ ๐๐๐ฅ๐ค๐ ๐๐ฎ๐ฌ๐ญ๐๐ช๐๐๐ฅ๐ค๐
Wareegga saddexaad ee wada-hadallada, oo lagu qorsheynayo in ay bilaabmaan February 2025, waxay noqon doonaan sii wadidda dadaallada dhexdhexaadinta ee Turkiga, kuwaas oo horey uga socday laba wareeg oo hore. Wada-hadalladani waxay diiradda saari doonaan sidii Itoobiya loogu oggolaan lahaa marin ay ku isticmaasho xeebaha Somalia ee gobolka Somaliland. Wada-hadalladu waxay ka koobnaan doonaan heshiisyo farsamo oo ku saabsan kirada iyo heshiisyada ganacsi, iyadoo la rajeynayo in heshiis rasmi ah la gaadho muddo afar bilood gudahood.
Doorka Turkiga ee dhexdhexaadinta wada-hadalladan ayaa muhiim ah, maadaama uu xiriir wanaagsan la leeyahay labada dal ee Somalia iyo Itoobiya. Turkigu wuxuu taagerayaa Somalia iyadoo bixiya gargaarka baniโaadamnimada iyo tababarka ciidamada, iyo sidoo kale Itoobiya oo ay ka taageerayaan horumarinta dhaqaalaha. Givenka dhaqanka dhexdhexaadinta ee Turkiga, waxay leedahay awood ay ugu dhex-dhexaadiso khilaafka isku dhafan ee gobolka.
๐๐๐๐ฆ๐๐ฒ๐ง๐ญ๐ ๐๐๐ฌ๐ข๐ฅ๐จ๐จ๐ง๐ข๐๐ ๐๐จ๐๐จ๐ฅ๐ค๐
Khilaafka ku saabsan Somaliland wuxuu khatar gelin karaa xasiloonida gobolka Geeska Afrika, gaar ahaan marka loo eego xaaladaha amni ee horay uga jiray Somalia iyo Itoobiya. Somalia oo ka soo horjeedda dhaq-dhaqaaqyada Itoobiya ee Somaliland ayaa sidoo kale soo dhoweysay xiriirkeeda la leh Masar iyo Eritrea, oo iyaguna ah dalal ay Ethiopia kala dhaxayso cadaawad. Sidaa darteed, xallinta khilaafkan waxay saameyn weyn ku yeelan kartaa ammaanka iyo xiriirka diblomaasiyadeed ee gobolka.
Wareegga saddexaad ee wada-hadallada, oo uu fududeyn doono Turkiga, wuxuu noqon doonaa fursad muhiim ah si loo xaliyo arrinta Itoobiya ee marin u helista Badda Cas, iyo sidoo kale si loo dhiso qaab-dhismeed weyn oo gobolka amniga iyo nabadgelyada ah. Guusha dadaallada Turkiga ee dhexdhexaadinta waxay ku xiran tahay diyaar ahaanshaha Somalia iyo Itoobiya inay sameeyaan is-daba-marinta iyo wada-hadallo. Beesha caalamka, oo ay ku jiraan Midowga Afrika iyo Qaramada Midoobay, waa inay sii wadaan taageerada dadaalladan si loo hubiyo in khilaafkan lagu xaliyo qaab nabadeed, iyadoo la ilaalinayo jiritaanka dhuleed ee Somalia
๐๐๐๐๐ ๐๐๐จ
Kulanka ka dhacay magaalada Ankara ee u dhexeeya Madaxweynaha Turkiga Erdogan iyo hogaamiyayaasha Somalia iyo Itoobiya ayaa calaamad u ah xilli muhiim ah oo ku saabsan dadaallada diblomaasiyadeed ee lagu xallinayo khilaafka ku saabsan Somaliland. Iyada oo xiisadda ay sii kordhayso, guusha wareegga saddexaad ee wada-hadallada, oo lagu qorsheynayo in ay bilaabmaan horraanta 2025, waxay door muhiim ah ka ciyaari doontaa qaabeynta xiriirka mustaqbalka ee u dhexeeya Somalia iyo Itoobiya iyo xasiloonida gobolka Geeska Afrika. Dadaallada dhexdhexaadinta ee Turkiga ayaa ah qayb muhiim ah oo ka mid ah xalinta xaaladdan adag ee siyaasadeed, iyadoo ay tahay in la raadiyo xal nabadeed oo wadajir ah si loo ilaaliyo nabadda iyo iskaashiga gobolka.
Qore: gulaid idaan
Bandhige@gmail.com