Suldaan Bayezid I (Suldaankii 4aad ee Boqortooyadii Cusmaaniyiinta)
Bayezid 1 wuxuu ย dhashay 761 H, qiyaastii 1360 M.Bayezid 1 ย wuxuu Aabihii kala qaybgalay ย dagaalkii ugu horeeyay ee kosova sanadkii 1389 M ee lagula dagaalamayey masiixiyiinta.Dhamaadkii dagaalka oo ku beegnayd dhimashadii Aabihii(Suldan Muradkii koowaad), wuxuu noqday taliyihii 4-aad ee Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย Bayezid 1 wuxuu ahaa nin aad u firfircoon, deeqsi ah, oo jecel markasta guulaha Islaamka. ย Taasi waa sababta ugu waynayd oo u ahmiyad gaar ah oo dhinaca millateriga ย u danaynayey Karaman, Anatolia iyo Boqortooyadiisa. ย Sidoo kale muddo kooban oo ka yar hal sano,ayey ย dhamaan dhismayaashani ย qayb uga noqdeen Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย Dhismayashaas awgeed, waxa uu isbahaysi siyaasadeed dhexmaray Seljuks iyo Boqortooyadii Cusmaaniyiinta.
Xilligii Bayezid 1, wuxuu qabsadey magaalooyinka Athens iyo Constantinople labadan magaalo oo muhiimad wayn ugu fadhiyey reer yurub. wuxuu Kaloo weeraray goobihii dagaalka ee Yurub iyo Anatolia. ย Bayezid 1 wuxuu ย xiriir siyaasadeed oo ย saaxiibtinimo la sameeyay Serbia, xiriirka ka hor Serb’s ย waxay ahayd isbahaysiga waynaa ee Balkan ee ka Soo Horjeeday Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย Ujeedada xiriirka siyaasadeed ee Bayezid waxay ahayd in laga faa’ideysto hodanka Serbia ee u dhexeeya Hungary iyo Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย Bayezid 1 wuxuu u baahnaa isbahaysi noocan Oo kale ah oo ka caawin kara siyaasadiisa cusub ee militari ee ku saabsan Seljuk iyo Boqortooyada Turkiga. ย Sidaas darteed Bayezid wuxuu heshiisyo la galay dadka reer Serbia. ย Qodobbada heshiiska qaarkood waxay dhigayeen in Labada wiil ee Shah Lazar, oo lagu dilay dagaalka Kosovo, ay xukumi doonaan Serb’s.ka dib xiriirka saaxiibtinimo ee Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย .
Sultan Bayezid 1 wuxuu isku dayay inuu xoojiyo heshiiska isagoo guursanaya gabadha lagu magacaabo Shah Lazar. ย Sanadkii 797 H, qiyaastii 1393 M, Bayezid si dhaqso leh ayuu ugu dhaqaaqay Bulgaria waanu qabsadey. ย Dadka gobolka oo dhan ayaa u riyaaqay guushaas Suldan Bayezidkii 1 waxayna heleen madaxbanaani siyaasadeed. ย Guushaasi, waxay Yurub oo dhan ku dhabarjab. ย Dhamaan awoodihii yurub waxay u gacan galeen Sultan Bayezid 1. ย 1394 ย Sultan Bayezid 1 wuxuu ka adkaaday aagga Tesaloniika iyo Albania.
Isla sanadkaas, ciidamadii Masiixiyiinta oo si weyn u cadhooday ayaa goโaan ku gaadhay inan ka tirtiri doonaaan magaca Boqortooyadda Cusmaaniyiinta Dhulwaynaha Balkans. ย Amiirka Hangari Sigismund iyo Pop-ka 9-aad ee Boniface waxay horay usii wadaan wacdinta ay u ku doonayaan in isbaheysi jabhaddo cusub ah ay yeeshaan Masiixiyiinta iyo reer Yurub. ย Jarmalka, Faransiiska, England, Scotland, Switzerland, meelaha qoto dheer ee koonfurta iyo qaar ka mid ah gobollada Talyaaniga ayaa lagu daray isbahaysigan. ย Tani waxay ahayd isbahaysiga ugu weynaa qarnigii 14aad ee ka dhanka ahaa Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย Isbahaysigan cusubi , waxay haysteen ย 1.2 milyan oo dagaalyahanno ah.
Markay ahayd 800 H, qiyaastii 1396 M, ciidamadii jabhaddu waxay u dhaqaaqeen dhanka Hangari. ย Laakiin waxaa jiray khilaaf ka dhexeeyey taliyayaasha iyo amiirka Sigismund ka hor dagaalka. ย Sigismund wuxuu doorbiday Martigalinta guutada(isbahaysiga cusub). ย Iyaga oo aan sugin, ayay kala baxeen ciidammadoodii oo waxay gaadheen Nikopoli. ย Labada ciidanba waxay lagu laayey magaalada Nikopoli 1396 M. ย Waxaa jiray ย dagaalyahanno la soo gatey oo la socday Bayezid kuwaas oo aad uga yaraa marka la barbar dhigo ciidamadii jabhaddii. ย Laakiin waxay ku horumarsanaayeen dhanka nidaamka militariga iyo aaladaha dagaalka. ย Sidaa darteed Masiixiyiintii badankood way ku dhammaadeen dagaalka. ย Xoolo aad u fara badan ayaa laga soo uruuriyay dagaalkaa.
Dagaalkii Nicopolis ka dib, sharafta iyo weynaanta Hungary ย hoos ayaa loo dhigay indhaha bulshada reer Yurub iyo gurigii Hittite-ka ay dhulka lala simay. Guushaas ka dib Masjid weyn ayuu Bayezid 1 ka dhisay caasimada Bursa waxaa jiray mowjado farxad ah dhamaan islaamkii ku noolaa Yurub. ย Bayezid wuxuu helay Sharafta magaca ย “Amiirka Rome” taas oo caddayn u ahayd inuu daacad u yahay dhaxalka hantida muslimka ah isla markaana uu qabtay xukunkii Island Anatolia. ย Kumanaan Muslimiin ah ayaa u haajiray Anatolia maxaa yeelay waxay rabeen inay u adeegaan Boqortooyadii Cusmaaniyiinta.
Sannadkii 1391, Bayezid wuxuu fasaxay Constantinople, oo ah caasimadii Boqortooyadii Byzantines, markii ugu horeysay, kaasoo socdey 7 bilood. ย Dagaalkii Nicopolis ka hor, wuxuu ku guuleystey inuu qasbo dowladda. ย Markay ahayd 1393 Bayezid wuxuu dhisay Anazole Fort si loo xakameeyo nooc kasta oo caawimaad ah oo laga helo Bizantines-ka oo laga maro jidka badda. ย Sannadkii 1395, Bayezid wuxuu siidaayay Constantinople markii labaad. ย Markan Amiirka Boqortooyadii Byzantines wuxuu aqbalay shuruudahan Bayezid 1, in la dhiso Dhismaha waaxda maamulka Islaamiga. Dhismaha Masaajida. 700 oo guri oo muslimiinta ah ayaa ku hadhay.waxa galayey nus badh qabiilo aad u tiro badan ย oo ka mid ahas kooxaha ย ilaalada Boqortooyadda Cusmaaniyiinta oo ka koobnayd 6000 askari,. Canshuur sanadeedka ย Boqortooyadii Byzantiniya way sii korodhay. Ilaa Aakhirkii laga eedaamay(Azaan) si loogu dhawaaqo salaadda Magaaladan Constantinople.
Guulihii weynaa ee ย dagaalkii Nicopolis ka dib, Boqortooyadii ย waxay cagaha saareen dhinaca Balkans si loogu fidiyo maaamulka boqortooyadii cusmaaniyiinta. ย Bosnia ayaa sidoo kale qiratay inay raacday Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. ย Hogaanadii Cusmaaniyiintu waxay sii wadeen ragii Masiixiyiinta dagaalyahannada ahaa si aysan ย mar kale uga soo muuqan goob dagaal. ย Kaddib markii ay jabiyeen Jasiiradda Moura, Suldaan Bayezid wuxuu ciqaabay taliyayaashiisa oo taageero militari u fidiyeen isbaheysiga xulafada. ย Si loo ciqaabo amiirka Byzantine, Bayezid wuxuu ka dalbaday inuu Iska ย wareejiyo xukunka magaalada Constantinople, magaaladuna ay hoos timaado xukunka Bayezid. ย Shah Emanuel wuxuu ka codsaday Yurub caawimaad si uu uga hortago Sultan Bayezid laakiin ย Xaqiiqdu waxay tahay in Constantinople uu muhiimad weyn u lahaa qorshaha 1aad ee Bayezid ee dagaalladii. ย Taasi waa sababta uu ugu dhaqaaqay marti-qaad weyn 1397 oo uu u qaybiyey Constantinople markii saddexaad. ย Go’doomintii Constantinople wuxuu socday ilaa 1401. ย Intii lagu gudajiray muddadan, waxaa yimid waqti Amiirka Boqortooyada Byzantine uu ordayay intii uu ka baxayay magaalada, ayey Constantinople gashay gacantii Cusmaaniyiinta. ย Yurub ayaa u dhagtaagaysay xaaladda magaaladdu halka ayku dambaynayso, markii Suldaan Bayezid u dhammeeyay go’doomintii Constantinople wuxuuna u dhaqaaqay dhanka bari.
Sannadkii 1400,taliyihii halganka u ahaa Aasiya Dhexe, Timur wuxuu ku guuleystey inuu sameeyo Boqortooyo aad u ballaaran isagoo ka adkaaday dawladaha hoose. ย Waxaa jiray ficillo badan iyo asbaabo sababi kara khilaaf soo kala dhexgalay Timur iyo Suldaan Bayezid. Sidoo kale, Imaaraatka Anatolia waxay magan galisay Boqortooyadii Timurid. ย Bayezid iyo Timur dagaalaa dhexmarayl. ย Intaa waxaa dheer, Masiixiyiintu waxay taageero u balan qaadeen Timur hadii uu ka takhaluuso Bayezid. Labada dhinacba, waraaqaha noocan oo kale ah ayaa laqoray. ย Boqortooyada iyo xuduudaha goboladooda ayaa isku soo beegmay. ย Tani waxay noqotey inay Dagaalka sii huriso. ย Timur horey ayuu u dhaqaaqay intuu qabsadey ciidamadii Sivas sidoo kale wuxuu laayey ย waardiyayaashii magaalada. ย Sultan Bayezid wuxuu gaadhay Ankara isaga oo qaatay martigelinta Timur sanadkii 804 AH, qiyaastii 1402 AD. ย 20-kii Luulyo 1402 AD, Timur wuxuu qabtay ciidamadii Cusmaaniyiinta dagaalkii Ankara. ย Suldaan Bayezid aad buu u murugooday sababta oo ah waxaa lagu jabiyay dagaalkii Ankara.
La soco qaybta 4aad