Sida ay sheegaan dadka reer Somaliland ee aan ka maqli jirnay amase ka maqalno aabbayaasheen, awoowayaasheen iyo ayeeyoonkeenba waxa ay tahay, in dadka qaarna dhasheen DEDDEN, qaarna DAALLACAN. Sidoo kale Axsaabta Qaranka, ayaa inta hoggaamiyaha u kala ah laftoodu kala dhasheen daallacan iyo deden. Si dhallinyaradu aad ugu sii fahmaan waxa la yidhaa, hebel daallacan buu dhashay oo wax kastoo uu sameeyey iyo waxaanu sameynba bulshadaa iskaga xambaarisa, hebelna malaha deden buu dhashoo hadduu wax kasta dabada u rogo cidi ma soo hadal qaado, balse ka kale xataa eedo iyo ceebo aanu habayaraatee wax lug ah ku lahayn ayaa laga ridaa min qaarad ilaa qaarad.
Waxaan u malaynayaa in sidaan dusha kusoo tilmaamay oo kale ay labada hoggaamiye ee musharraxiinta u kala ah labada Xisbi qaran ee Kulmiye iyo Waddani kala yihiin oo deden iyo daallacan kala dhasheen. Haddaba si aan idiinku xaqiijiyo inay malaha wax ka jiraan labadaa arrimood ee aan kor ku soo xusay, waxaan doonayaa inaan dib idiin yara xusuusiyo, maadaama laynagu xanto inaan ilowshiiyo dhawnahay, dhacdooyin ka dhex oognaa Xisbiyada Waddani iyo Kulmiye oo sida dembi uu u galay si cad midkood, haseayeeshee haddana ka kale oo waxba galabsan tunka u saarayo kii wax geystay, isla markaana uu meel kasta markiiba ka ridayo warkii uu been abuuray, inkastoo hore loo yidhi, beeni raad maleh.
Tusaale ahaan, mas’uul ka tirsan Xisbiga Waddani oo hadda la magac-baxay siyaasi Muniir, adeerkiina u furay Wargeyska la yidhaa [ Somaliland Today] sheegtana Weriye sare, ayaa ahaa shakhsigii ugu horreeyey ee isagoo koox wata gacan ula taga ee meelo dhawr ahna ka jebiya muwaadin aragtidiisa ku cabbiray wax uu aaminsan yahay, kaasoo ahaa Aqoonyahan Jaamac Jiir. Arrintaa gacan ka hadalka ah ee meel ka dhacana ku ah Dastuurkeena iyo nidaamka dimoqraadiyadda ee aynu ku dhaqano, waxa loo xidhay Muniir oo ka tirsan xisbiga Waddani, waana tii uu Guddoomiye Cirro ku dhaleecaynayey Xukuumadda inayka horjoogsadeen Saldhigga dhexe ee Caasimadda si ay ugu booqdaan Muniir , haseyeeshee waxa beeniyey dhaleecaynta Cirro iyo xubnihii kaleba Wasaaradda Daakhiliga oo sheegtay inay isaga iyo xubnihii kale ee la socdayba baalmareen nidaamka booqasho ee maxaabiista. Si kastaba ha ahaatee waxa dhacdadaa lagu dhammeeyey sida igu maqaalo ah habka dhaqankeena, waxayna iga ahayd xusuusin si aad u kala oogaataan gardarrada labada dhinac.
Muniir siyaasi iyo xisbigiisuba, waxay xadhiggaa ku tilmaami jireen mid siyaasadeysan oo ay ka dembeeyaan xubno ka tirsan xukuumadda iyo Xisbul Xaakinka Kulmiye, balse mar qudha kamay hadal arrintaa Xisbiga iyo Xukuumaddiisu, sidaa awgeed muddo ayey warbaahinta ku qaadaa-dhigayeen Madaxda Xisbiga Waddani arrintan, iyadoo danaha ay ka lahaayeen ahayd in warkan been abuurka ahi sii gaadho dalalka daneeya arrimaha Jamhuuriyadda Somaliland iyo hay’adaha Caalamiga ahba, ka hor ambabaxoodii Neyroobi ee midnimo doonka ahaa sida ay faafiyeen warbaahinta dalka Kiiniya qaarkood, sida Wargeyska The Star.
Dhacdadaa been maleega ahayd,waxa kale oo uu Xisbiga Waddani ku sii daba-qabtay oo ku sii xidhiidhiyey tu kale oo ka darran oo ahayd, in Xisbiga Kulmiye faro saaray laba xubnood oo ka tirsan Xisbigooda, haseahaatee Kulmiye ayaa gacan na saaray inay ku andacoodaan mooyee marna may keenin goobaha caddaalada wax kale oo caddeyn ah. Bal haddaba aan isweydiinee ma toddobada xaraf ee magaca Kulmiye ka kooban yahay ayaa gacanta saaray oo la geeyaa Maxkamad? Waxa ay arrintan iyo kuwa kale oo la mid ahba aan u arkaa kuwa uu Xisbiga Waddani uga dan leeyahay inuu ku beer-laxawsado bulshada caalamka intooda danaha ka leh JSL, geesta kalena ku shaabbadeeyo xisbiga Kulmiye si berri ka maalin uu foodsaaro uga dhigto, siiba xilliga doorashada.
Dadweynaha waxa la gudboon inay la socdaan dhacdooyinka, gaar ahaan kuwa muranka ka dhex dhaliya Axsaabta Qaranka ee uu tartanku ka dhexeeyo, kadibna ugu kala markhaati furaan si lillaahinimo ah, maadaama ay iyaga yihiin kuwa loo kala dheereynayo. Waayo belaayo mijo la qabto maleh ee madax la qabto ayey leedahay. Haatan waxaanu arkaynaa kii wax geystay oo hortii soo ilmaynaya kii uu wax gaadhsiiyey, qofka dhaqanka sidaa lehna haddaan laga horjoogsan beentaa oo inta daa la odhan waayo, haddana sacabka loo garaaco, dee berrina yaan laga beensan wax kastoo uu yidhaa, marka uu hoggaanka dalka qabto. Waayo waxa la yidhaa, Madax wanaagsan haddaad aragto, waxa ay kasoo dhex baxday bulsho fiican, madax xun haddaad aragtana waxa ay kasoo dhex mudh yidhaahdeen dad xun, sidaa darteed madax xuni maba jirto haddaanay bulsho xumi jirin.
Bal dib u dhigo akhristoow inay iswaafaqayaan weedhihii kasoo yeedhay Ismaaciil Buubaa ee ahaa, “Waxaan ugu soo biirnay xisbiga Waddani si aan wax ka beddel ugu samayno khariidadda siyaasadda ee Jamhuuriyadda Somaliland” iyo waxyaabahan haatan raadkoodu qoyan yahay ee ah, in Xubno Sare oo uu hoggaaminayey Musharraxa Xisbiga Waddani Cabdiraxmaan Cirro iyo xubno kale oo ka tirsan dawlad federaalka la sheego ee Somaaliya oo uu horkacayey Ra’iisal Wasaare Cumar Cabdirashiid, si ay uga wada hadlaan dib usoo celinta midawgii aan horeba u eednay iyo arrimo kale oo ay ka mid ahaayeen sidii ay iskaga kaashan lahaayeen kusoo bixitaanka doorashooyinka kus oo fool leh labadooda dhinacba. Jawaabtu markaad maankaaga la kaashato adiga ayey kugu xidhan tahay guul iyo guuldarroba, waayo codku gacantaada ayuu ku jiraa.
Markay sidaa tahay ee Xisbiga Waddani yahay kii xubin sare oo ka tirsan xisbigiisa loo xidhay xasilooni darro gacan qaad ah, kadib markuu muwaadin ra’yigiisa cabbiray ku garaacay budh iyo biro, gaadhsiiyeyna nabarro ilaa jebniin ah, gar miyey tahay in haddana weiba ay ku eedeeyaan Xisbiga tartanku ka dhexeeyo ee Kulmiye iyo Xukuumadda. Ta kale Xisbiga Waddani waxa laga sugayey hebel iyo hebel oo ka mida Xisbiga Kulmiye ayaa waxeelo u geystay xubno naga mid ah ee bal haddaanu ujeeddo kale oo ah in cid innaga durugsan la maqashiiyo ahayn ma toddobada xaraf ee magaca Kulmiye ka kooban yahay ayey eedeyn ka dhigi lahaayeen hormoodka Xisbiga Waddani. Runtii waxaan leeyahay
“Orgiga baroortu ka weyn.”
Ta saddexaad hadalkii ka soo yeedhay Ismaaciil Buubaa maxaa inala gudboon inaan ka nidhaahno ama kaga jawaabno? Waxaan ku soo xidhayaa oo kale in Xisbiga Waddani malaha deden dhashay , Kulmiye-na daallacan.