Darandooriga maansada ee sida darka loo wadaaggaayo ayaynnu hadba dhinca ka eegaynaye, bal hadda markanna aynnu ku durduurranno qaybtii 8-aad, iyo taxanaha giraanteennan yaabka badan. Amarka Illaahay, xifaalaha murti maanseedkeennan innaka oo hadba dhan ugu daansho daanshoonnayna, bal hadda markanna aynnu rag rag ah–oo midiba dhan hoobaanta maansadiisa ugu deexannnayo Isla aragno.
“Sidii geel dareentii gugiyo, doogga miranaaya
Daroogada markii lagu xasilay, daakirkiyo waaga
Dhulka wuxu dawaafaba carruur, daayacuu helay!
Allaahu akbar. Abwaan Axmed Digaale Qorane, oo ah suugaan dhiidhi weyn, taariikhyahan, afmaal, iyo abwaan gaaso baxay, ayaa markanna silsiladdii Gorgorka gabay la xidhiidha Hargaysa ka soo mariyay. Amarka Illaahay, kolkii raggii adduunkan iyo ubadkan ba masuulka ka ahaa caleenta cagaaran, daroogada iyo doodda ma-dhalayska ah ku foogmeen, ee dad iyo duunyaba wixii masuul looga dhiggay ay dayaceen, ayay haaddii cirka sare maraysay carruur dayacan, iyo duunyo dalanbaabiyaysaba heleen’ ayuu leeyahay.
Abwaan Qorane, oo Tix farshaxan miidhani ka muuqdo arrinkaas ku cabirray, ayaa giraanta silsiladdeennan ku qurxiyay xarafka (D-da). Abwaanku waxa kaluu ka warramayaa intuu jiray in aanu weligii sheeko iyo shaahidtoona ku haynnin haad dadka cunaysa. Shabeel, Libaax, Yay, Dacawo, Weere, Dulin, Abeeso, Halaq, Gaade iyo waliba Dabaqoodhi ummadda dhiba ayuunbaan aqaannaye, waa ii kow haad aadamihii looga taag la’yahay!! Ayuu leeyay.
Qorane hayb ahaan waa nin Ciidagale ah, oo reer Iidle ah, waana abwaan weyn oo dalka iyo dibaddaba aad looga yaqaanno–oo reer Hargaysa, isla haddana wuxuu degenyahay kana shaqaystaa Hargaysa. Alle ha barakeeyo e tixdiisiinna waxay odhannaysaa:
Da’daan ahay Cismaanoow intii, war igu soo duulay
Amma aan duqaytida ka helay, dhaxalki duugoobay
Baqayahan dadqaadki’i hadduu, noogu yimi doolle
Shabeel daran libaax dawriyoon, dad iyo maal dhaafin
Dacawiyo waraabe iyo yey, weere dabajooga
Inta adhiga duurka u gashee, daaqa ku idlaysa
Dulin iyo abees daaliniyo, halaqa duuduuban
Dabaqoodhi iyo guulwadiyo, dawlad bahalawda
Iyo daydaygii waan ogayn, dakharadiisiiye
Duleedkiyo markaan joogi jiray, aqalka daahiisa
Dadqal bay ka sheekayn jireen, dumarku waagaase
Haddaan deyo intuba waysku, dabac waana kala diire
Dugaag horora waa la’ arkijiray, duhur dharaareede
Cirka bahal ka soo dagahayoo, duulayaa yimiye
Da’yarta iyo dabadhoonnadiyo, didi dhallaankiiye
Kuwii hore dawaa loo heloo, duulal bawkacaye
Isagoon rasaas lagu diliyo, diiradle u haysan
Aarkii dabooleba nin baa, doontay kaligiiye
Gorgor samada daanshoon jiroo, ubadka dooxaaya
Aan hilib dad mooyee wax kale, dibinta saaraynnin
Dagmadeenna waa waxan ka jirin, doorkan ka horoowe
Sidii geel dareentii gugiyo, doogga miranaaya
Daroogada markii lagu xasilay, daakirkiyo waaga
Dhulka wuxu dawaafaba carruur, daayacuu helay
Abwaan Qorane kolka uu halkaasi dhigay tixdiisaa qiimaha badan, waxa isagana bal aynnu eegi doonnaa nin Jamaal C/Raxmaan Aadan la yidhaahdo, oo reer Burco ah. Jamaal waa nin dhalinyaro ah, oo bartay, ilaa haddana wada cilmiga shareecada. Waana macalin dugsiyada Qur’aanka ee Burco midkood ka hidiya qawlka Raxmaanka, iyo qiyamka wanaagsan ee Islaamka. Jamaal hayb ahaan waa nin Habarjeclo ah, oo Faarax Cubulle ah. Jamaal isaga oo ka warramaaya siduu silsiladdan ku soo galay, iyo sababta kaliftayba waxa uu yidhi:
“16-9-2019 ayaan maalin soo hor maray albeerko la yidhaahdo ‘Jaar’, waxaanan ku soo maray nin lagu urursanhay, oo tirinnaaya gabay. Markaa maan garannaynin ninka. Ka dib wuu dhammeeyey gabaygii. Gabaygiisa waxa ka sii mid ahaa: “Adigoo xalxalis jooga oo, xuladna maalaaya” Ka dibna waxaan soo raaacay labo nin oo suuqa ku soo socday, waxaanan wayddiiyey ninkan gabayga tirinnayaay, waxaanay i sheeggeen in la yidhaaho ‘Mustafe-khaliiji’
Intaas ka dib waxan is idhi ‘tolaw ma ka gabaydaa meeshaa xuurtaa laga gabyaayo?’ ka dib waxaan go’aansaday in aan ka gabyo, ilaa subaxiina waxaan ka fekerraayey halkii aan ka gali lahaa silsiladda, waxaanan markaa anigu arkay gabayada labo nin, Mustafe-khaliiji’ iyo C/Xakiin-Kurlibaax. Arrinka oo caynkaas ah, ayaan maalintii labaad helay halkii aan ka gali lahaa silsiladda; waanan tiriyey gabay. Markaa labadii nin een gabayadooda arkay ayaan u jeedday; labada nin oo isku qolo ah, oo 2-duba Xirsi Cismaan yihiin. Markaa waan ku hal qabsaday labadoodiiba. Mid waxaan ku idhi:
“Mustafoow xigaal baynnu nahay, xoon walaalo ahe”
Ka kalana waxaan ku idhi:
“Xaajadu siday tahay Cabdaw, waa xuji yaabbe”
Markaa taasina waa u jeeddadii gabayga aan u tiriyey.”
Hadalkaas dheer waxa inala wadaaggaayay Jamaal oo ka warramaayay sida ay tixdiisu ku curataye, haddii innakuna aynnu is yara dultaagno gabaygiisa, bal hadda wixii innooga soo baxa aynnu wada eegno.
Mustafaw xigaal baynnu nahay, xoon walaalo ahe
Misna xaaladdaan kugu ogaa, xoorte sharaftiiye
Xidinxiito laga yaac malaa, waa xan iyo beenne
Xaajada raggii goyn jiree, xiito dhicinnaayey
Xog waxaan ku haynaa innay, xuurta ka ordeenne
Haddaan dawlad xoogliyo kufrigu, xodayo soo jeexin
Ma lahayn xigaalkaa marbay, xuunsho soo didinne
Xaajadu siday tahay cabdaw, waa xujiyo yaabbe
Cajiib. Jamaal oo aad mooddid in uu labadii nin ee silsiladdu ku bilaabantay kala raacay, oo ninkii Mustafe-Khaliiji ee xuurta dhaleecaynaayay inta uu geed ku xidhay, dhankii Kurlibaax raacay, ayaa wuxuu leeyahay: ‘nimankii aan is lahayn xuduudka iyo Xabashidaba way ku filanyihiin, haddii ay Xuur ka soo cawdeen, oo waliba inta ay Xabashi u qayshadeen maanta baroortoodii uunku wada maqlay, alaylahee haddii aan reer Xalxaliseed ama Habarxabuushi u gurman waa loo yaabbi lahaa. Waxaan se leeyahay iskaga kaalaya faranta intaan xuunshadu idin laasannin’!!
Nimankii xirsiga sheegan jiray, xuunsho lagu cawlye
Nin xaguugga jooggoo haddana, xuur ka ladi waayey
Oo xabashi qayshi u dirsaday, xaalkeen ma ahaynne
Xaajadu siday tahay Cabdaw, waa xujiyo yaabbe
Mustafaw xigaal baynnu nahay, xoon walaalo ahe
Misna xaaladdaan kugu ogaa, xoorte sharaftiiye
Xidinxiito laga yaac malaa, waa xan iyo beenne
Xaajada raggii goyn jiree, xiito dhicinnaayey
Xog waxaan ku haynaa innay, xuurta ka ordeenne
Haddaan dawlad xoogliyo kufrigu, xodayo soo jeexin
Ma lahayn xigaalkaa marbay, xuunsho soo didinne
Xaajadu siday tahay cabdaw, waa xujiyo yaabbe
Nimankiinan maansada xulka ah, xarakadaynnaaya
Xabashiga ragiinaa dalbee, haadka ka xarooday
Xadku waa dayacanyahay haddaan, reer Cismaan xidhinne
Amma aan tolkaa habarxabuush, xaakim kuu bixine
Ama aan xagiyo reer Xuseen, kaaga iman xooge
Ka Xarooda duudaha intaan, xuurtu idin laasan
Oon jeeni xero yaal sidii, haaddu kugu xoomin
Jamal Cabdi (Jamaal-Sanka)
Haddii uu Jamaalna halkaas wax mariyay, waxa isaguna gabay hal-xidhaale ah Hargaysa ka mariyay nin la yidhaahdo C/Shakuur Muuse, oo reer Hargaysa ah. C/Shakuur tixda waxa uu ku wareejiyay xagal sagaashan ah, waa la kaftamayay oo kaliyaata e, isagu inta uu maanka hal-abuurka cariyo, ayuu su’aallo door ah–oo wada okoboon wayddiinnayaa raggii ka qaybgalay silsiladda guud ahaanba.
Malahayga e, C/Shakuur waxa uu maanka ku hayaa sidii raggii horre xifaalahooda, aannay marnaba hal-xidhaalayaashu uga maqnaan jirin. Waa suuro e, bal horta laba iyo saddex meeris inta aan innoo soo qabto, waxa abwaanku inna leeyahay aynnu isla aragno.
“Gaajada waxaan kaa tirayn, camalna kuu gooyay
Oon oonka kaa go’nnahayn, garannayaw sheegga?!”
Cajiib. Anigu aan xaggiinna u soo riixo; garan maayo e, bal hadda garannayaw sheeg. Wax aan gaajo iyo harraad toona kaa tirayn, haddana uu camalkaagu kuu gooyay sheeg’ ayuu abwaanku leeyahay. Ma camalkii shaqadaa, ma kii khayrkaa, ma kan, ma kan, ma….. Ma ogiye, bal hadda tixdan badanaa tixihii horre baarka sare ka martay, ee iyadu dib layskugu xujeeyay, inta aan idiin kala baxo, dibna aan abwaanka idiinka sheego.
Gallaydh kaa hawada duullayee, laga galiilyooday
Waligiiba wuu gooshayoo, godob ma keennaynne
Wuxuu maanta reeraha u galay, garannayaw sheegga?
Gugoo soo hillaaciyo cirkoo, fadad ku gawddiida
Misna guunyo aan lagu horrayn, garannayaw sheegga
Gaajada waxaan kaa tirayn, camalna kuu gooyay
Oon oonka kaa go’nnahayn, garannayaw sheegga
Mar bay noloshu geed kaa gashaa, gudinna, waydaaye
Godob li’i waxaan lagu helayn, garannayaw sheegga
Iyadoo nimcadu gees ka gees, gaadhay aradkeenna
Waxan gulufka uun nagu salliday, garannayaw sheegga
Gabyaagii intuu gube marshee, uunka kala geeyay
Ee haddana gadaafada necbaa, garannayaw sheegga
Afartaa gabyaagaw furfura, gobo’du waa meelle
Hadalkayga aan sii gundhabo, oon gunaanado e
Gorgorkani ma dheerree haddaan, guulle laga yaabbin
Walee inuu garnayl kaaga iman, samada guudkeeda’
Allaahu akbar. Allaw garnayllo iyo gumucyo toona taag uma haynno e, carrabka abwaanka inta aad noo raacdo, Eebbaw ha dhabaynnin daryadiisaa. C/Shakuur Muuse Cabdi, waa nin dhalinyaro ah, oo reer Hargaysa ah. Waa nin dad iyo dalba yaqaan ah, oo inta uu jiray, inta uu dhul jeexay ay ka badantahay. Hayb ahaanna waa nin Ciidagale ah, oo Abokor Muuse ah.
Maxaa dhici doonna?
La soco qaybta 9-aad.
W/Q: Cabdikariin-Xikmaawi