Kooxaha Yuhuuda ayaa cambaareeyay iibinta dahab malaayiinta dollar ah oo uu leeyahay nin bilyaneer ah ninkaasi oo hantidiisa ka sameeyay Nazi-gii Jarmalka.
Heidi Horten waxa ay ahayd Dhaxal-suge Austrian ah oo ninkeeda oo Jarmal ahaa, Helmut Horten, uu ka tirsanaan jiray xisbiga Nazi-ga.
Wuxuu la wareegay shirkado Yuhuud ah markii miukiilayaashooda ay ka carareen Nazigii Jarmalka 1930-yadii.
Xaraashkan alaabta Christie ayaa hadda dubbaha lagu dhufanayaa si loo xaraasho, waa 700 oo xabbo oo dahab ah, oo lagu qiyaasay inuu ku kacayo in ka badan $150 milyan (£118 milyan),
Dakhliga ka soo baxa wuxuu waxa la bixin doonaa sadaqo, oo ay ku jirto cilmi baadhista Holocaust, iyo Christie’s foundation sidoo kale waxay sameyn doontaa waxa wax muhiim ah lagaga biirin doonaa.
Mrs Horten waxa ay dhimatay sanadkii hore iyada oo 81 jir ah, iyada oo haysata hanti dhan $2.9 bilyan, sida ay sheegtay Forbes.
Ninkeeda, oo ku dhintay Switzerland 1987, ayaa la wareegay shirkadda dharka ee Alsberg ka dib markii dadkii lahaa Yuhuudda ay carareen 1936.
Tani waxay ahayd tii ugu horreysay ee dhowr ganacsi oo Yuhuudi ah oo uu ku helay taliskii Nazi-ga. Dukaankiisa qaybta Horten AG wuxuu noqday mid ka mid ah kuwa ugu waaweyn Jarmalka.
Warbixin ay dhawaan soo saareen taariikhyahano ay u wakiisheen Horten Foundation ayaa lagu ogaaday in uu xubin ka ahaa xisbigii Nazi ka hor inta aan la eryin.
Qaybaha la iibinayo waxaa ka mid ah silsilad dheeman ah oo 90-carat ah, waslad Dheeman oo lagu magacaabo “Briolette of India” oo uu lahaa Harry Winston, iyo Sunrise Ruby iyo Far-gashi dheeman ah oo uu leeyahay Cartier kaas oo qiimahiisu lagu qiyaasay 20 milyan oo doolar.
Ku dhowaad 100 xabo ayaa lagu iibin doonaa Geneva Arbacada iyo 150 kale oo Jimcaha la iibin doono, iyada oo qaar badan oo kalena lagu iibin doono online sanadka dambe.
Balse xaraashkan ayaa cadho ka dhex abuuray kooxaha Yuhuuda, iyaga oo ku baaqay in la joojiyo iibka.
Xarunta Simon Wiesenthal, oo ah koox u dooda xuquuqda aadanaha oo fadhigeedu yahay Maraykanka, ayaa ka dalbatay in aan la fasaxin iibka alaabta Christie.
Waxay sheegeen in Balaayiin Alaabta Hortens ah (“Billions The Hortens’) in ay dhammaan ahaayeen hantidii laga helay waxa loo yaqaano Aryanisation oo ay lahayd Yuhuuddii Jarmalka,” ayay u qortay guriga xaraashka”.
Aryanisation waxa uu ahaa eray ay Naasiyiintu u isticmaali jireen oo ahaa in ay yuhuudda hanti ka qaataan oo ay ku wareejiyaan kuwa aan Yuhuudda ahayn, iyo in Yuhuuda laga saaro ganacsiga.
In kasta oo lacagta ka soo baxda lagu biiriyo hay’adaha samafalka iyo waxbarashada Holocaust, hadna guddiga Yuhuudda ee Maraykanku waxay sheegeen in aanay ku filayn.
“Taas bedelkeeda, xaraashka waa in la hakiyaa ilaa dadaal dhab ah laga sameeyo si loo go’aamiyo qaybta hantidan ka timid dhibanayaasha Nazi,” ayaa lagu yidhi.
Christie’s waa in markaas u jiheeyaa hodantinimada Horten “dadka baahan iyo kuwa dhibaataysan ee ka badbaaday Holocaust kuwaas oo weli nagu dhex jira iyo barnaamijyada waxbarasho ee sheegaya sheekadooda,” ayay kooxdu raacisay.
Dhanka kale, Yonathan Carfi oo ka tirsan Golaha Machadyada Yuhuudda ee Faransiiska ayaa yidhi: “Ma ahan oo kaliya in dhaqaalaha oggolaaday iibsiga dahabka uu ka yimid qayb ka mid ah Ayranisation hantida Yuhuudda…Iibkaani sidoo kale waa in lagu maalgeliyo aasaaska [Horten]. Aasaaska] oo leh hadafka lagu ilaalinayo magaca Naasigii hore ee farcanka.”
Laakiin Christie ayaa difaacday iibka.
“Mu’asasada iyo Christie’s waxay og yihiin in dhammaan lacagaha ka soo baxa ay u socdaan samafal, samafalayaasha waa ilaalinta carruurta iyo daryeelka, cilmi-baarista caafimaadka iyo helitaanka farshaxanka,” madaxa caalamiga ah ee dahabka Rahul Kadakia ayaa u sheegay wakaaladda wararka ee AFP.
“Waxaan aaminsanahay in dhamaadka, dakhliga ka soo baxa iibku uu noqon doono mid wanaagsan, taasina waa sababta aan u go’aansanay inaan qaadno mashruuca,” ayuu raaciyay.
