Ereyga “xulafada” ayaa ku jiray warbaahinta bilihii ugu dambeeyay. Xubnaha Koongarasku waxay ku dhaleeceeyeen Madaxweyne Trump inuu ka tagey xulufadeena Kurdiyiinta ee woqooyiga Siiriya waxayna ka cawdeen madaxweynaha in uu wiiqayo “xulufada” Ukraine. Dhanka kale, Madaxweyne Trump wuxuu mar kale ku celiyay aaminaadiisa ah in “xulafadeena ay naga faa’ideystaan si ka wanaagsan cadawgeena,” ka hor kulanka Hogaamiyaasha NATO bisha Diseembar, Mareykanka wuxuu ku dhawaaqay hoos u dhac ku yimid taageeradiisa ku aaddan maalgelinta guud ee xarunta. Dadka Mareykanka ah ayaa badanaa loo sheegaa in xulafadu ay muhiim tahay, laakiin waa maxay macnaha ay tahay inuu Mareykan noqdo “Ally”? Oo waaa maxay sababta cilaaqyadan loogu arkaa inay muhiim ugu yihiin amniga Mareykanka oo had iyo jeer uu muran badan uga imadaa xulafaysiga?
Isbaheysiga Mareykanka ee Aasiya iyo Yurub ayaa laf dhabar u ah waxa loogu magac daray “Amarka caalamiga ah ee xorriyadda.” 70-kii sano ee la soo dhaafay, amarkan wuxuu caawiyay ilaalinta danaha iyo qiyamka Mareykanka. Maaha in Waddankasta oo loogu yeero xulafo inuu la kulmo qeexitaanka rasmiga ah ee waddan ee uu Mareykanku sheegay inay diyaar u yihiin inay difaacaan hadii ay weerar la kulmaan.
Su’aasha ah sida loo abuurayo Isbahaysi “cadaalad ah” ayaa qayb ka mid ah Mareykanka ka taagneyd muddo dheer. laakiin, Mareykanka wuxuu ka helay faa iidooyin badan xiriiradaas.
Hadaba xulafada Mareykanku xagay ka yimaadeen?
Khudbaddiisii sagootinta ahayd ee uu u sameeyay umadda, George Washington wuxuu ku dooday in faa iidada dalkani u leeyahay ka fog tahay xarumaha awooda ee wadanka, taasoo la macno ah “Waa siyaasaddeena saxda ah ee ku aadan xulufada joogtada ah ay dhibta ka saarto qayb kastoo ka mid ah adduunka shisheeye. ”
Ka dib Dagaalkii Labaad ee Adduunka, hoggaamiyeyaasha Mareykanka waxay garteen in dalka laga dhigo meel nabdoon guri kasta oo ka mid ah Mareykanka. kahor intaysan imaanin wadanka Mareykanka. Natiijadu waxay ahayd go’aanka ah in la sameeyo goleyaal heshiis rasmi ah oo abuuri kara dadaal wadajir ah oo difaac oo lagu xakameynayo fiditaanka shuuciyada. Mareykanku waxay aasaaseen Heshiiskii NATO (NATO) oo ay la galeen Kanada iyo Galbeedka Yurub sanadkii 1949. Sanadkii 1951, waxay heshiis nabadgelyo la saxeexdeen Japan sidoo kale mid la mida waxay la galeen Australia iyo New Zealand (ANZUS), waxaa ku xigay 1953 Heshiis wadaagid dhinaca Difaaca oo ay la galeen Jamhuuriyadda Kuuriya (ROK), dhammaantoodna ilaa maanta way socdaan.
Fikraddii ka dambeysay aasaasidda Mareykanka Nidaamka isbahaysiga wuxuu ahaa dhisida awooda dowladaha isku fikirka ah iyo abuurida shabakad isku duwda difaaca guud waxay noqon doontaa mid si hufan u difaacda danaha Mareykanka ee caalamka. 70-kii sano ee la soo dhaafay, xulafada Mareykanka ee Aasiya iyo Yurub waxay laf dhabar u ahaayeen waxa loo yaqaan “nidaamka caalamiga ah ee xorta ah”, nidaamkaas uu Mareykanku hoggaaminayo oo diiradda saaraya horumarinta dimoqraadiyadda, dhaqaalaha suuqyada, xukunka sharciga, iyo ixtiraamka xuquuqda aadanaha.
Muxuu yahay heshiiska isxulafaysigu?
Waddan kasta oo loogu yeero xulafo maaha mid la kulmay qeexitaanka rasmiga ah ee waddan uu Mareykanku sheegay inay diyaar u yihiin inay inuu ka difacayo hadii weerar ku yimaad. Mareykanku wuxuu leeyahay iskaashi dhow, tusaale ahaan, Israel iyo Sacuudiga, laakiin wadamadaas ma ahan xulafooyin rasmi ah.
Muuqaalka rasmiga ah ee Mareykanka iyo isbahaysiga ayaa ah go’aan wadaagitaan si wada jir ah ay uga jawaabayaan weerarada hubaysan, in kasta oo Mareykanku ka duwan yahay. heshiisyada waxaa ku jira kala duwanaansho yar oo ku saabsan sida ay u muujinayaan baahiyaha. Kuwa ugu awooda badan ballanqaadyadan waxay ku qoran yihiin qodobka NATO ee V, kaasoo dhigaya: “Weerar hubaysan oo ka dhan ah mid ama in kabadan [waddamada xubnaha ka ah] Yurub ama Waqooyiga Ameerika waa in loo tixgeliyaa inay yihiin weerar ka dhan ah dhammaantood.” In kasta oo ballan-qaadkan loogu talagalay in Reer Galbeedka Yurub ay ku kalsoonaadaan Mareykanka gargaarkii ay heli lahaayeen haddii ay soo weeraraan Midowga Soofiyeeti, Qodobka V waxaa loogu yeeray hal jeer oo keliya 70-kii sano ee uu taariikhda galay NATO: bishii Sebtember 12, 2001 xulafada aan Mareykanka aheyn kadib weeraradii argagixiso ee 9/11 ee Mareykanka.
Xulafadu Maraykanku ma u bixiyaan saamigooda si cadaalad ah?
Su’aasha ah sida loo abuurayo abaabul-wadaagid(xulafaysi) “cadaalad ah” ayaa qayb ka mid ah Mareykanka iyo xulafadiisa ka dhex taagneyd muddo dheer. Madaxweynayaasha maraykanka ilaa iyo Dwight Eisenhower waxay ka cawdeen in xulafada NATO aysan qabin wax ku filan oo ay ka gacan kaga gaystaan difaaca guud. Marka loo eego, maamulka Nixon wuxuu qaatay xulafada Aasiya inay door weyn ka ciyaaraan difaacidooda ilaa horraantii 1960s. Xulafada Mareykanka waxay ka koreen dhinacyada dhaqaale awood badan iyo dimoqraadiyad aad u badan 1970-meeyadii iyo 1980-yadii. Nidaam dejiyaashu waxay si xoog leh ugu riixeen xulafada inay kaalin weyn ka qaataan kharashaadka difaaca wadajirka ah.
Doodaha ku saabsan “wadaagida aagga” ayaa inta badan diirada lagu saaraa laba arrimood oo waaweyn: miisaaniyadaha xulafada dhanka difaaca iyo qiimaha martigalinta Mareykanka ee ciidamada dibada. si kastaba ha noqotee, dib u soo cusbooneysiinta walaacyada ku saabsan gardarrada Shiinaha iyo Ruushka – iyo sidoo kale wicitaanada ka yimid labada maamul ee Obama iyo Trump ee ku aaddan qarashka gaashaandhigga ee isxulafaysigu – waxay horseedeen in Mareykanka kordhiyo kharashaadka difaaca. Aasiya, Australia, Japan, iyo Kuuriyada Koofureed waxay dhamaantood shaaciyeen qorshayaal maalgashi difaac oo muhiim ah, oo badankood ay ku jiraan iibsashada hubka Mareykanka. Yurub gudaheeda, ka dib duulaankii Ruushka ee Ukraine sanadkii 2014, xubnaha NATO waxay ogolaadeen inay ku bixiyaan Ugu yaraan 2% GDPkooda dhanka difaaca marka la gaadho 2024. Kaliya afar aan ka mid ahayn xulafada Mareykanka iyo Xubnaha NATO ayaa la kulmay himiladaas illaa iyo 2017, taasoo keentay cabashooyinka qadhaadh ee ka imanaya madaxweyne Trump. Laakiin xogtii ugu dambeysay ee ay sii deysay NATO waxay muujineysaa koror joogto ah xagga qarash gareynta, iyadoo sideed waddan ay hadda la kulmayaan bartilmaameedka 2%. Xubnaha NATO ayaa sidoo kale dhawaan ogolaaday qaacido cusub oo wadaagis taas oo ka dhalan doonta Jarmalka iyo Mareykanku inay bixiyeen xaddi isleeg – qiyaastii 16% kharashyada howlgalka ee NATO laga bilaabo 2021.
Ahmiyada kale ee dadaalada “wadaagitaan cadaalad ah” ayaa ah qiimaha lagu dayactirayo ciidamada dibada ee Maraykanka. ciidamada dibada ee Mareykanku waxay hadda kala joogaan Japan ( 50,000 Askari), Jarmalka (35,000 Askari), iyo Jamhuuriyadda Kuuriya (28,000 Askari). Madaxweyne Trump ayaa dhaleeceeyay qarashka ku baxa saldhigyadan, isagoo ku doodaya in xulafadu ay tahay “midkood inuu siiyo Mareykanka magangalyadiisa weyn ee militari, ama ay(xulafadu) is difaacdo”. Si kastaba ha noqotee wuxuu trump ku dooda in aanay ciidamada Mareykanku ahayn calooshood u shaqeystayaal ama qaar kiro ah, si ay u difaacaan dhulka xulafada Mareykanka. Shabakadda difaaca ee Mareykanku waxay oggolaaneysaa inay si dhakhso leh oo wax ku ool ah wax uga qabato baahiyo badan oo caalami ah, oo ay ku jiraan ilaalinta muwaadiniinta Mareykanka, ka hortagga burcad-badeednimada, ka hortagga xag-jirnimada, iyo kahortagga waddamada sida Waqooyiga Kuuriya iyo Iiraan inay ka ganacsadaan hubka sharci-darrada ah. Mareykanka iyo xulafadu waxay ka wada shaqeeyaan dhamaan dadaaladaas.
Xulafada Ameerika waxay sidoo kale jebiyaan qaybo waaweyn oo ka mid ah qarashkii ku baxayey dhismayaashii milatariga ee dibedda, iyagoo ku kharash gareeyay balaayiin doolar si loo bilaabo kharashaadka Mareykanka. haddii kale maraykanku u kaligiis ku noqon doono bixinta kharshadkaas. Xulafada ayaa gacan ku siiya kharashaadka difaaca Mareykanka, iyagoo si toos ah iyo si aan toos ahaynba u bixiya kharashka iyadoo loo marayo lacag-bixinno naqad ah; bixinta noocyada sida cashuur dhaafka iyo lacag bixinta; daboolida qarashka dhismaha ee Mareykanka. guryaha iyo tas-hiilaadka tababarka; iyo bixinta kirada aan ijaarka ahayn ee dhismaha ma guurtada ah ee ciidamada Maraykanka. Tusaale ahaan, Japan iyo Kuuriyada Koofureed waxay qarashgareeyaan ku dhawaad $ 2 bilyan iyo $ 1 bilyan doolar sanadkii, siday u kala horreeyaan, taageerada qaranka ay martida u yihiin ee Mareykanka. Kuuriyada koonfureed iyo Jabaan waxay sidoo kale bixiyaan qeybo badan oo qarash ah oo ku baxa qaar ka mid ah mashaariicda dhismaha militariga maraykanka muddo tobanaan sano ah, iyagoo midkastaa bixinayo balaayiin doolar lagu taageerayo Mareykanka cusub ee xarumaha Guam iyo Jasiirada Kuuriya.
Muxuu Mareykanku ka helayaa qabanqaabooyinkan?
In kasta oo shuruudaha difaaca rasmiga ah ee Mareykanka iyo Isbahaysiga uu yahay mid ciriiri ah,hadana, faa’iidooyinka amniga ee laga helo xiriiradaas waa kuwo aad muhiim u ah. Si maalinle ah Maraykanka iyo xulafadiisu waxay si wadajir ah u wadaagaan arrimaha sirdoonka, tababarada iyo hawlgaladda, waxayna ku shaqeeyaan nidaamyada hubka ee caadiga ah, iyagoo abuuraya awood isku dhafan oo ka sarreysa xoog kasta oo Mareykanka ka jira. Xulafada Ameerika waxay ka barbar dagaalameen Mareykanka. khilaaf kasta oo milateri oo muhiim ah ilaa Dagaalkii Labaad ee Adduunka. Afgaanistaan oo keli ah, xulafada NATO waxay lumiyeen ku dhawaad 1000 xubnood oo adeegayaal ah oo taageeraya hawlgallada isbahaysiga Mareykanka. xulafadu sidoo kale waxay laf dhabar u yihiin taageerada isbahaysiga adduunka si looga hortago Dawladda Islaamka, oo hadda tiradeedu tahay 81 waddan oo shuraake ah.
Faa’iidooyinka Mareykanka ka soo galla Guutooyinka xulafadiisa ayaa ku fidsan meel ka durugsan goobaha militariga. Xulafada Mareykanka waxay taageero ka siiyaan Mareykanka arrimaha mudnaanta siyaasadeed leh – sida cunaqabateynta barnaamijyada hubka sharci darrada ah ee Iran iyo Kuuriyada Waqooyi iyo bixinta taageero maaliyadeed dadaallada dib-u-dhiska Ciraaq iyo Afgaanistaan. Xulafada sida Jabaan waxay ka wada shaqeynayaan Mareykanka sidii loo horumarin lahaa heerarka caalamiga ah ee cadaaladda iyo daahfurka arrimaha sida maamulida farsaamada digitalka ah ee amniga internetka. Sidookale, shirka wadamada G-7, ayey maraykanka iyo xulafadu ka doodaaan sidii wax looga qaban lahaa dhibaatooyinka caalamiga ah ee qaxootiga, heerarka caafimaadka caalamiga ah, iyo waxbarashada haweenka iyo carruurta. Si sahlan, 70-kii sano ee la soo dhaafay hoggaanka caalamiga ah ee Mareykanka suurtagal muu noqdeen hadii aanu helin taageerada xulafada.
waana sababtaas tan ay Congress-ka iyo dadweynaha Mareykankuba ugu bixiyeen taageero laba geesood adag oo ku aaddan joogtaynta xiriirkaas.