Xasuusta Xilli Uu Marxuun Cigaal Rabay Inuu Guryihiisii U Dambeeyay Ee Burco U Iibiyo Loollanka Siyaasadda: SidiI Ay Ku Badbaadeen 1993kii.
Si miyir leh uga bogo, una dhuux dulucdeeda.
Sheekadan waxa 2013kii nooga warramay Marxuun Weli Xaaji Daauud Cigaal oo ay ilmaadeer ruma ahaayeen Madaxweynihii Labaad Ee Somaliland Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal Alle ha u naxariisto labadoodaba. Marxuun Weli Xaaji Daauud waxa uu geeriyooday 2015kii. Waxa ku jirta xog ku saabsan sidii ay Cigaal iyo qoyskiisu ahaayeen waayadii uu talada Somaliland hayay 1993-2002.
Waa tan warbixinti:
Alla ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal waxa iigu horraysay markii uu ka soo degey madaarka Berbera 1992kii markaa anigu ganacsade ayaan ahaa. Alxamadulillaah, Alle ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal wuxuu ka tegey magac fiican oo sharaf leh.
Habeenkii uu berri oo kale tegayay Boorama ayuu subixii ii yeedhey, wuxuu igu yidhi โWaxa aan tegeyaa Boorame, labadaa oday baad Burco u raacaysaa, guryihii Burco ku hadhay baad soo iibinaysaaโmarkaa labada oday waa Xaaji Siciid Cige iyo Cismaan Geeljire oo reer Berbera ahaa,
Guryaha markaa waxa wakaaladdeeda haya abtigii oo reer Burco ahaa, warqad buu u qoray.
Waxa uu yidhi โWarqaddaas qaada odaygii ii abtiga ahaa u geeya, guryihii Burco siday u dhanyihiin waa la iibinayaa, waxaanad samaynaysaa lacagta adigaa qabanaya odayaashuna guri aanad ogayn ma iibinayaanโ. Warqaddiina waxa uu u dhiibey Siciid Cige.
Taariikhdii horaan hayaa, Berbera ilaa 120 guri ayay reerku ku lahaayeen, dhammaantood waa la iibiyay oo xabbadi kama hadhin, marka laga reebo guri yar oo kharaaba oo immika u dhaw halka ay ku aasan yihiin Alle ha u naxariistee Xaaji Ibraahin Cigaal IHUN iyo Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal-ba. Burcana ilaa 37- guri bay ahaayeen, oo halka suuqa ee Xamarta u badan.
Markaa guryihii Berbera ee reer Xaaji Ibraahin Cigaal waxa loo aanaynayay oo iibiyey walaalkay Yuusuf Daaud, oo ololihii Alle ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal ee u dambeeyey oo ahaa 1969kii uu ku yidhi โguryaha Berbera wada iibiโ oo isna soo wada iibiyey.
Subaxii baan ku kallahay oo aan ku idhi, โWaar heedhe Maxamed dee guryihii waagii horena Yuusuf baa wada iibiyey baa la yidhi, ma waxaad doonaysaa in la yidhaahdo intanna Weli baa isna iibiiyey. Midda kale intaasaa hanti ummaddiiba u hadhee maad inaga deysid?โ.
โMayaโe soo iibiโ buu yidhi, waxaan ku idhi intaan u tilmaamay afar guri oo ka mid ah โafartaasaan kala hadhayaaโ. Wuxuu yidhi โkala hadh oo inta kale soo iibiโ. Dabeedna subaxii baanu saarnay diyaaradda, Boorame ayuu tegey.
Labadii oday ee Siciid Cige iyo Cismaan Geeljire, Burcay subaxiiba u baxeen, oo anna waxaan ku idhi โSii socda, waan idinka daba imanayaa sayladda sii galaโ. Kuma niyad samayn in guryaha la iibiyo, Maxamedna waan arkayaa isagu siyaasaddii buu ku maqanyahay.
Waxa dhacday odayaashii 15 cisho ayaan dib uga dhacay oo aan Berbera joogey, odayaashii waxay la hadleen Alle ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal oo Boorame jooga, fooniyey u direen oo telefoonno ma jirin.
Waxay yidhaahdeen โNinkii Weli ma haynnoโ.
Deedna Fooniyaa la iisoo diroo, waxa ii yeedhey nin la odhan jirey Maxamed Jaamac oo fooniye haystey, waxa ila soo hadlay Alla ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal, โImmika bax, odayaashii 15 cisho ayay ku sugayeene, hadda baxโ buu yidhi.
โWaayahayโ baan ku idhi, oo talaa igu caddaatay. Oday la odhan jirey Alle ha u naxariistee Maxamed Cabdiraxmaan (Luggooyo) oo Berbera joogey ayaan u tegey, arrintii baan uga warramay. Wuxuu igu yidhi โNinkan wixiisa lagama horyimaaddee wixii uu ku yidhaahdo yeel oo wixiisa sidiisa ugu fuliโ.
Waan tegey Burco, odayaashii baan ugu tegey. Waxaan la kulmey nin aanu ehel nahay oo la ย odhan jiray Maxamed Daahir Cabdi. Wuxuu igu yidhi โMaxaa idinku kallifey afartii cooshadood ee halkan ku hadhay inaad iibisaan?โ. Isna wuxuu ku adkaysanayay aqalladaasi in aanay iib gelinโ.
Habeenkii danbe, markaan laba cisho joogey Burco ayaan odayaashii oo jooga Burco ka soo baxay. Hargeysaan imi, aniga oo aan weligayna Boorame arag, markaa muu jirin gaadhi tegi jirey Boorame oo Hargeysa ka bixi jiray, waxaan raacay gaadhi yar oo Gebiley tegeyey. Waa Ramadaan oo waa colaad oo waddooyinka lama maro.
Goor galab ah ayaan gaadhay Boorame, gurigii ergeda Alla ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal ay joogeen baan tegey. Waxa aan ugu galay qolyar oo uu furaash yari u yaallay. Horaan qorshe usoo samaystoo xaggii siyaasadda ayaan ka maray, waxaan idhi:
โXaaji laguu warran, meeshii Burcaan tegey si aan guryihii usoo iibiyo, suuqaan xaalkiisa eegey. Waxaan arkay dadkii oo leh mar haddii Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaalba guryihiisii Burco wada iibinayo meeshii waxba ma yaallaan, oo nabaddii aanu islahayn way dhalanaysaa ma jirto, rejo ma taallay dhaheen reer Burco, markaa magaaladii ninkastaaba wuxuu yidhi gurigayii waa xaraashโ
Intuu cirkaa u boodey ayuu yidhi โHa seexannin caawa, gaadhigan aad wadatey dib u kaxayso, tag Burco odayaashi faraha ka qaada dhehโ anna waa intaan doonayay. Odayaashii fooniyaan u diroo intaan Berbera tegey ayaan ku idhi โHawshii waa la joojiyee, iska soo noqdaโ. Markaa dhawr iyo soddonkii guri sidii baan ku badbaadiyey. Ilaa maanta kuwii baa u qabyo ah. Waxa uu Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal yimi Hargeysa markii Madaxweynaha Somaliland loo doortay.
Guri baan Hargeysa uga sii kiraynnay, dabeedna aniga waxa iigu dambaysay markii uu gurigaas ka guurey ee uu madaxtooyadii u guurey. Waxaan u malaynaa inaan mar kale arkay. Wuxu ahaa nin neceb inuu dadkiisa uga faaiideeyo dawladda.
Wakhtigii u dhimanayay ayaa ii xigtey, maan arag markaana waxa aan isku deyay in aan ka daba tago. Markii la qaaday kaddib ayaan damcay in aan ka daba-tago, waxaan u tegey Md Rayaale oo madaxweyne xigeen ahaa, waxaan ku dhi:
โMadaxweyne waan ogahoo Maxamed Xaaji Ibraahin wuu dhimanayaa, waxaan doonayaa in aan ogaado oo ka daba tagoโ. Wuxuu iigu jawaabay โInaadeerkaa waad ogtahoo wuu i qabsanayaaโ. Waxaan ku idhi โKharashka anaa iska bixinaya keliya waxan kaa rabaa inaad fiise ii weydiiso safiirka inoo jooga South Africa ee Iqbaalโ
Waxa uu iigu jawaabay โInaadeerkaa waad ogtahoo wuu i qabsanayaa, ku siin maayoโ. Markaa waxaad dareemaysaa sida ay cid waliba ula socotey in marxuunku aanu jeclayn qoyskiisu inay ku milmaan inta uu xilka hayo.
Aniga anigoo halkan jooga, wasaaradda maaliyadda oo aan xil hayn, ayaa maalin wasiirkii maaliyadda Md Maxamed Siciid Gees, ayuu subax shirkii golaha wasiirrada markii laga soo baxay ayaa nin uu malaa ku yidhi โi xasuusiโ, uu ku yidhi Maxamed Xaaji Ibraahin Cigaal, โwaakan Maxamed Siciid Geesโ.
Markaasuu ku yidhi โWaaryaa Gees, saw ma ogid inuu inaadeerkay rumi kula shaqeeyo?โ Markaasuu yidhi Gees โKuma?โ markaasuu yidhi โWeli Daauud Cigaalโ. Markaasuu yidhi Gees โHaaโ. Markaasuu yidhi โBerrito eriโ. Markaasuu yidhi Gees โDee madaxweyne waa shaqaale ninku, sideen u eryaa? Imitxaan buu galay,
haayadda shaqaalaha ayay imtixaan ka galeen, weliba dadkii ugu sarreeyeyna wuu ahaa ee adigu warqad aad kaga saarayso shaqada soo qorโ.
Dabadeed markaasuu Gees u yeedhay nin la odhan jirey Xuseen Faarax Dooddi , oo halkan wasaaradda maaliyadda nagala shaqayn jirey. Markaasuu ku yidhi โWaar Xuseenow odaygii Weli buu haystaa bal hadda warbixin yar ka siiโ.
WQ: Siciid Maxamuud Gahayr